Πολλές φορές το επιχείρημα ότι το «προϊόν», του οποίου την αγορά παζαρεύουμε, είναι χειροποίητο θεωρείται ένα επιπλέον προσόν για αυτό και άλλο ένα θέλγητρο για να προβούμε στην αγορά του. Γιατί όμως; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί το χειροποίητο αντικείμενο από το βιομηχανικό, αφού έχουν την ίδια χρηστική αξία; Η βασική διαφορά έγκειται στο ότι ένα χειροποίητο αντικείμενο είναι μοναδικό. Το χειροποίητο δεν έχει απόλυτο ταίρι συνήθως. Αντίθετα, έχει μια ιδιαίτερη προσωπικότητα. Αυτό σημαίνει πολλά. Ένα χειροποίητο αντικείμενο έχει απασχολήσει το δημιουργό του για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, έχει φτιαχτεί με αφοσίωση και ξεχωριστά υλικά και κυρίως περιέχει κάτι από την ψυχή, το πνεύμα και τις εμπειρίες του δημιουργού του. Το κυριότερο, έχει φτιαχτεί στο χέρι, με λεπτομέρειες. Έχει μια συναισθηματική βαρύτητα σαν αντικείμενο, ιδιαίτερα όταν συγκρίνεται με το προϊόν μιας μηχανής που πανομοιότυπό του υπάρχουν πολλά.
Τι είναι αυτό όμως που μας οδηγεί στο να κατασκευάσουμε δικά μας αντικείμενα, σαν ερασιτέχνες χειροτέχνες; Και γιατί η χειροτεχνία ως χόμπι έχει επιστρέψει στα σπίτια και τις ζωές μας; Σε έναν μηχανικό και αυτοματοποιημένο κόσμο, η δημιουργικότητα, συνήθως, μένει σε λήθαργο. Μέσω της χειροτεχνίας η δημιουργικότητά μας εκφράζεται, ο εσωτερικός μας κόσμος παίρνει μορφή σε ένα υλικό και οι ισορροπίες επανέρχονται. Ως μικροί δημιουργοί, το αντικείμενο που κατασκευάζουμε είναι το απαύγασμα των εμπειριών, των συναισθημάτων, του πνεύματος, της φαντασίας και της αισθητικής μας. Το αντικείμενο είναι «ποτισμένο» από αυτά και η στιγμή που φτιάχνεται είναι μια ιδιαίτερη στιγμή, ξεχωριστή μέσα στο χρόνο.
Ορισμός
Χειροτεχνία: η κατασκευή διακοσμητικών ή και χρηστικών αντικειμένων, που γίνεται με τα χέρια και με τη βοήθεια κατάλληλων εργαλείων (λεξικό).
«Χειροτεχνία ονομάζεται η δημιουργία οποιουδήποτε αντικειμένου με το χέρι, με τη βοήθεια συνήθως εργαλείων ή απλών μηχανών. Με τη χειροτεχνία ασχολείται ο άνθρωπος είτε για οικονομικούς λόγους είτε για προσωπικούς, καλλιτεχνικούς. Η χειροτεχνία είναι η πρώτη μορφή εργασίας του ανθρώπου. Από την εποχή που χρειάστηκε να κατασκευάσει ένα ωφέλιμο αντικείμενο (συνήθως πολεμικό όπλο) έβαλε σε κίνηση μαζί με το μυαλό του και τα χέρια του, που για πάρα πολλά χρόνια, ήταν το βασικότερο μέσο, το μοναδικό, δουλειάς.
Η χειροτεχνία, ως συγκεκριμένος όμως τρόπος παραγωγής, εμφανίζεται αρκετά αργά. Στην αρχαιότητα, οι χειροτέχνες δούλευαν στο σπίτι τους, μόνοι τους ή και μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους, όχι μόνο για να καλύψουν τις ατομικές ανάγκες τους, μα και για ευρύτερη κατανάλωση, για πώληση ή ανταλλαγή (Live-Pedia.gr).
Οι διάφορες μορφές χειροτεχνίας στη βάση τους, έχουν τις ρίζες τους στα πανάρχαια χρόνια. Με την ανάπτυξη των μηχανών και της τεχνολογίας, η εργασία στο χέρι για την κατασκευή αντικειμένων καθημερινής χρήσης, αντικαταστάθηκε από τη βιομηχανική παραγωγή και η χειροτεχνία αφορά πλέον κυρίως τους καλλιτέχνες και κατατάσσεται στα χόμπι ή τη λαϊκή τέχνη.
Γιατί να το φτιάξω και να μην το αγοράσω;
Οι σύγχρονες κοινωνίες, κατεξοχήν κοινωνίες της υπερ κατανάλωσης, χαρακτηρίζονται από την πληθώρα και την υπερ προσφορά αντικειμένων. Γιατί τότε να κάνω τόσο κόπο, αφού μπορώ να το έχω έτοιμο; Για τη χαρά της δημιουργίας, είναι η μια απάντηση. Από σεβασμό στο περιβάλλον και λόγω της εξάντλησης των φυσικών πόρων, είναι η δεύτερη, όταν τα χειροτεχνήματά μας μάλιστα αφορούν ανακυκλωμένα υλικά. Οι σύγχρονες κοινωνίες ήδη μας έχουν απομακρύνει από την ίδια τη φύση μας. Ο γενικότερος τρόπος ζωής μας είναι αφύσικος για το σώμα και την ψυχή μας. Η χειροτεχνία βοηθά το νου και τα χέρια μας να συνεργαστούν σε ένα αποτέλεσμα που συνήθως μας κάνει τουλάχιστον περήφανους.
Η αλήθεια είναι ότι η χειροτεχνία, καθώς και η κοντινή της οικοτεχνία, αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα σε εποχές, όπου η απομόνωση επέβαλε την αυτάρκεια κάθε μικρής κοινωνίας. Το αποτέλεσμα ήταν οι άνθρωποι να αποκτήσουν δεξιότητες και ικανότητες που σήμερα επιτελούν ως εργασίες κυρίως οι μηχανές. Όμως, ποια είναι η επαφή του σύγχρονου ανθρώπου με το «υλικό», ποια είναι η επαφή του με τη «δημιουργία»; Η τεχνολογία μας έλυσε τα χέρια, αλλά μας στέρησε πολλά. Αυτήν την χαμένη επαφή αναζητά ο σύγχρονος, μηχανοποιημένος άνθρωπος στην ενασχόληση του με τη χειροτεχνία, εκτός από το εμφανές του να περνά δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του.
Η χειροτεχνία στα χρόνια του ηλεκτρονικού σερφαρίσματος
Στην εποχή των τεχνολογικών επιτευγμάτων και της βιομηχανοποίησης κάθε είδους παραγωγής, κάποιοι επιμένουν να δουλεύουν με τα χέρια. Συνήθως πρόκειται για χόμπι ή για κάτι που αφορά τον ελεύθερο χρόνο, αν και ορισμένοι επιμένουν χειροτεχνικά και επαγγελματικά, απολαμβάνοντας, σε κάποιες περιπτώσεις, και την κατάλληλη εκτίμηση. Αποδεδειγμένα, όταν φτιάχνουμε κάτι με τα χέρια μας, αναπτύσσουμε και εξασκούμε ταυτόχρονα πολλές ικανότητες και η ψυχολογία μας αλλάζει, ξεκλειδώνουμε, ανοίγουμε, εκφραζόμαστε! Έξω από το έτοιμο, το απρόσωπο και το προϊόν που φτιάχτηκε με αποκλειστικό σκοπό το κέρδος, το χειροποίητο αντικείμενο βαδίζει παράλληλα με τους νόμους της αγοράς και του κέρδους αποκτώντας μια ιδιότητα φετίχ. «Εγώ το έφτιαξα», λέμε με καμάρι όταν έχουμε φτιάξει το οτιδήποτε.
Όλο και περισσότεροι/ες με μοντέρνα και παλιά υλικά ασχολούνται με τις χειροτεχνίες. Κάποια πράγματα παραμένουν ίδια και κάποια άλλα έχουν αλλάξει. Η μαγική λέξη είναι «δημιουργία» και το αποτέλεσμα χρηστικό ή αισθητικό. Έτσι, στο χορό της χειροτεχνίας μπαίνει και βοηθά ένας απρόβλεπτος σύμμαχος: το ίντερνετ.
Ο παγκόσμιος ιστοχώρος είναι γεμάτος sites και blogs που ασχολούνται με τις χειροτεχνίες, με ιδέες, οδηγίες και δημιουργίες ερασιτεχνών χειροτεχνών, αλλά θα πρέπει να γνωρίζετε καλά αγγλικά, αφού τα περισσότερα είναι αγγλόφωνα (Μεγ. Βρετανία, ΗΠΑ). Στην Ελλάδα, αντίθετα, δεν θα βρείτε πολλά πράγματα σε σχέση με εξωτερικό. Βέβαια με την επίσκεψη στις εν λόγω σελίδες, ακόμα κι αν αυτές είναι λίγες συνειδητοποιείς πραγματικά, το μεγάλο αριθμό όλων αυτών που ασχολούνται με τις χειροτεχνίες στη χώρα μας. Ομάδες, συζητήσεις, οδηγίες, προσωπικά ιστολόγια και εμπειρίες για χειροτεχνίες, κάθε είδους ξεφυτρώνουν στο ίντερνετ και εκπλήσσουν με την πρωτοτυπία και τη φρεσκάδα τους.
Η πιο αξιόλογη ελληνική ιστοσελίδα είναι το ftiaxto.gr, μια ιστοσελίδα που αν και έχει να κάνει κυρίως με το πλέξιμο, παρέχει πλήρη ενημέρωση, ακόμα και για τους πλέον αστοιχείωτους. Τα κορίτσια του ftiaxto.gr έχουν δημιουργήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα και χρήσιμη ιστοσελίδα με συμβουλές, νέα, εκδηλώσεις, εργαστήρια, κάνοντας το site τους έναν ηλεκτρονικό μπούσουλα τόσο για το πλέξιμο όσο και για τον μικρό ερασιτέχνη χειροτέχνη. Στο site θα μάθετε πολλά χρήσιμα πράγματα, με βίντεο, επεξηγήσεις και συμβουλές. Τα κορίτσια εκεί πλέκουν, ράβουν, φτιάχνουν ρούχα, ζώνες, τσάντες, χρήσιμα για το σπίτι και διάφορα αξιολάτρευτα μικροπράγματα. Επίσης, εκεί θα βρείτε αρκετές χρήσιμες διευθύνσεις καταστημάτων, ξένων ιστοσελίδων, σεμιναρίων και εκδηλώσεις, βιβλία, βασικές τεχνικές για το πλέξιμο και αναλυτικά συγκεκριμένα projects.
Μικροί δημιουργοί εν δράσει
Η χειροτεχνία ως δραστηριότητα ή μάθημα έχει συμπεριληφθεί και στα νηπιαγωγεία και τα σχολεία, αφού βοηθά τους μικρούς μαθητές να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν το νου τους, τις δεξιότητες, την υπομονή, την δημιουργικότητα και τη φαντασία τους. Η ευχαρίστηση του να έχεις φτιάξει κάτι «με τα χεράκια σου», σε σύγκριση με το να κατέχεις κάτι που έχει δημιουργηθεί από απρόσωπες μηχανές -πολλές φορές από την άλλη άκρη του κόσμου- είναι ανεκτίμητη και όσο πιο μικρό έρχεται το παιδί σε επαφή με τη δημιουργία τόσο το καλύτερο. Η ισορροπία που προσφέρει η κατασκευή αντικειμένων με δική μας προσπάθεια, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα δεν είναι τέλειο, είναι όσο αναντικατάστατη όσο και απαραίτητη. Εξάλλου, σε όλα τα παιδιά αρέσουν οι χειροτεχνίες, ακόμα και στα πιο «άτακτα». Διευρύνουν την αντίληψή τους, μαθαίνουν τα χρώματα και τα σχήματα με ευχάριστο τρόπο, οξύνουν το νου τους, αναπτύσσουν τη φαντασία τους και εξωτερικεύουν τον εσωτερικό τους κόσμο.
Όταν η χειροτεχνία σχετίζεται με υπάρχοντα υλικά που δεν πετάμε, τότε βοηθάμε το παιδιά να αναπτύξουν και μια υγιή οικολογική συνείδηση, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο περιβάλλον. Γιατί, ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι σαν σφουγγάρια που ρουφάνε όλες τις πληροφορίες από το περιβάλλον τους. Η χειροτεχνία με υλικά που υπάρχουν ήδη στο σπίτι και είναι για πέταμα ή με υλικά από τη φύση, βοηθά τα παιδιά να αφομοιώσουν την έννοια της ανακύκλωσης και να αναπτύξουν συνείδηση σε σχέση με το περιβάλλον που ζουν και τον πλανήτη γενικά.
Ανακύκλωση και φυσικά υλικά στη χειροτεχνία
Επειδή, τίποτα δεν ζει χωρίς να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, έτσι και η χειροτεχνία ακολουθώντας το ζητούμενο των καιρών, την ανακύκλωση, συνδυάζει τον τελευταίο καιρό τη δημιουργικότητα με το πνεύμα του «μην πετάξεις τίποτα». Ρούχα που ξαναζούν ως νέα ρούχα, ως τσάντες ή οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς, κοσμήματα από τα πιο απίθανα υλικά, κατασκευές και διάφορες χειροτεχνίες που αντιστέκονται στην υπερκατανάλωση και το ξόδεμα των υλικών πόρων και της ενέργειας. Εδώ, η χειροτεχνία αποκτά ένα νόημα ηθικό, θα λέγαμε. Η ώρα που περνάς κάνοντας το χόμπι σου, είναι η ώρα που βοηθάς τον πλανήτη σου και διαδίδεις την ιδέα της επαναχρησιμοποίησης. Πλαστικό, ύφασμα, ξύλο, αλουμίνιο, γυαλί χορεύουν την ιδέα της επαναχρησιμοποίησης με κατασκευές και ιδέες πολλές.
Στους κατά τόπους δήμους μπορεί κανείς να βρει συχνά εργαστήρια, όπου μπορεί να μάθει να κατασκευάζει πράγματα από υλικά που αλλιώς θα πετιόντουσαν. Τα εργαστήρια χειροτεχνίας για παιδιά είναι άπειρα και ανάμεσα σε αυτά θα βρείτε και ορισμένα που χρησιμοποιούν οικολογικά υλικά ή βασίζονται στην ανακύκλωση των υλικών. Στην μη κερδοσκοπική ANCE (Δίκτυο Εμπειρογνωμόνων Αθήνας) επίσης, διοργανώνονται εργαστήρια επαναχρησιμοποίησης υλικών για την κατασκευή κοσμημάτων, αξεσουάρ και ρούχων στου Ψυρρή. Το εργαστήριο «Fashion Accessories Recycling» είναι μια ευκαιρία για να ανακυκλώσετε χρησιμοποιημένα ρούχα, να ανταλλάξτε υλικά και ιδέες, να μάθετε να φτιάχνετε δικά σας μοναδικά χειροποίητα κομμάτια, να αποκτήστε προσωπικό στυλ χωρίς να χρυσοπληρώνετε τις «μάρκες» και να σταματήσετε να επιβαρύνετε το περιβάλλον και την τσέπη σας. Επιπλέον, αναζητήστε το bio- καφέ Pure-Bliss στην οδό Ρόμβης, στο Σύνταγμα, το οποίο κατά καιρούς διοργανώνει εργαστήρια για την επαναχρησιμοποίηση ρούχων και υλικών.
Ψάχνοντας και ακολουθώντας το μονοπάτι της επαναχρησιμοποίησης και των φθαρμένων υλικών «πέσαμε πάνω» στον κο Πιτερό Δημήτριο, που αποτελεί ένα υπέροχο παράδειγμα χειροτέχνη που δημιουργεί πάνω σε υπάρχοντα και μάλιστα φυσικά υλικά (πλέον ασχολείται επαγγελματικά), κατασκευάζοντας αντικείμενα με ξύλα που ξεβράζει η θάλασσα, ρίζες, κορμούς δέντρων, σκουριασμένα σίδερα, σκοινιά, φελλούς, δίχτυα και όστρακα, τα οποία συνδυάζει αρμονικά σε πρωτότυπες ξυλοσυνθέσεις. Άχρηστα υλικά που ο Δημήτρης βρίσκει σε θάλασσες, βουνά, ποτάμια, στα χέρια του μεταμορφώνονται σε ρολόγια, κορνίζες, διακοσμητικά καραβάκια, κηροπήγια, ξύλινα γλυπτά κ.α.
Στο www.piteros.net δείτε τα χειροποίητα προϊόντα που κατασκευάζει από φυσικά και συχνά άχρηστα υλικά και εμπνευστείτε για έναν πιο οικολογικό δρόμο στις δημιουργίες σας.
Βιβλία, περιοδικά και ιστοσελίδες ακολουθώντας το «ζητούμενο των καιρών», την ανακύκλωση των υλικών και τη μείωση της υπερκατανάλωσης, προτείνουν ιδέες, δίνουν κατευθύνσεις και συμβουλές, ώστε μικροί και μεγάλοι να μεταμορφώσουμε διάφορα αντικείμενα ξαναδίνοντας τους νέα ζωή.
Χειροτεχνία και λαϊκή τέχνη
Δεν μπορείς να μιλήσεις για χειροτεχνία και να μην αναφερθείς στη λαϊκή τέχνη, γιατί η λαϊκή τέχνη είναι ουσιαστικά χειροτεχνία. Μικροί αργαλειοί στα καταστήματα με είδη χόμπι και μαθήματα αργαλειού, έρχονται να επιβεβαιώσουν την υποψία ότι υπάρχει μια μερίδα κόσμου, που ψάχνει αυτή την ιδιαίτερη επαφή με το παρελθόν και τη λαϊκή τέχνη. Η μυστηριακή αυτή σχέση αναπτύσσεται στη σκιά των πολυκαταστημάτων που μπορείς να βρεις και να προμηθευτείς οτιδήποτε.
Τα κορίτσια ψάχνουν αργαλειούς και τα δωμάτια τους γεμίζουν με υφαντά και διακοσμητικές δαντέλες. Η λαϊκή τέχνη αποτελεί πηγή έμπνευσης. Και αν είστε πιο προχωρημένοι και ψαγμένοι και θέλετε να μάθετε για την κηροπλεκτική, τα κουκουλάρικα κάντρα (χειροτεχνήματα από τα κουκούλια του μεταξοσκώληκα) και άλλα χειροτεχνήματα που υφαίνουν ακόμα στον αργαλειό της παράδοσης, στο www.agrotravel.gr (site ουσιαστικά για τον τουρισμό της υπαίθρου) θα βρείτε τα Λαογραφικά Μουσεία σε όλη την Ελλάδα, ενδιαφέροντες τοπικούς συλλόγους, δραστήριους συνεταιρισμούς, μαθήματα λαϊκής τέχνης και διευθύνσεις και τηλέφωνα σε κάθε περιοχή της Ελλάδας.
Τι μπορώ να φτιάξω με τα χεράκια μου;
Και τι δεν μπορώ να φτιάξω, διάθεση να υπάρχει!
Υλικά
Χαρτί: Το χαρτί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε είδους δημιουργίες, είτε αυτούσιο είτε ως συμπλήρωμα. Από χειροποίητες ευχετήριες κάρτες μέχρι διακοσμητικά λουλούδια και πακέτα για δώρα, αφίσες, φωτογραφίες και κολάζ, το χαρτί είναι το πιο απλό υλικό και ίσως το πιο εύχρηστο. Περιηγηθείτε στο ίντερνετ ή ακολουθείστε τα μονοπάτια της χαρτοκοπτικής και καταπλήξτε τους όλους με την τέχνη σας. Στα καταστήματα ειδών hobby θα βρείτε τα περίφημα χαρτιά χειροτεχνίας και χαρτί σε διάφορες υφές και χρώματα. Ιδιαίτερα δημοφιλής και αγαπητή στις χειροτεχνίες τελευταία, είναι η τεχνική του decoupage ή αλλιώς η τεχνική της χαρτοπετσέτας με υπέροχα αποτελέσματα, όπως με ενημερώνουν από το κατάστημα Art & Hobby, όπου ουσιαστικά με μια ζωγραφισμένη χαρτοπετσέτα διακοσμεί κανείς ποτήρια, κουτιά και οτιδήποτε φανταστείτε.
Όσον αφορά τις χειροτεχνίες των παιδιών, το χαρτί είναι το πιο εύκολο και ακίνδυνο υλικό, ενώ κυκλοφορούν στην αγορά πολλά βιβλία που θα βοηθήσουν εσάς και το παιδί σας να αναπτύξετε τις ικανότητες και τη φαντασία σας μέσω αυτού. Προτιμήστε ανακυκλωμένο χαρτί ή χρησιμοποιείστε ξανά χαρτιά που έχετε για πέταμα για τις δημιουργίες σας για ένα πιο οικολογικό αποτέλεσμα. Σκεφτείτε τα δέντρα που κόβονται και αναζητήστε την επαναχρησιμοποίηση του στις χειροτεχνίες σας. Υπάρχουν πολλές ιδέες και χρήσεις του χαρτιού στη χειροτεχνία, ώστε να μην χρειαστεί να πετάξετε ούτε μια παλιά εφημερίδα.
Πηλός: Ο πηλός στις διάφορες μορφές του (πολυμερικός, φυσικός, αυτός που στεγνώνει με τον αέρα) είναι ένα εύπλαστο, αγαπητό υλικό που όταν ψηθεί γίνεται σκληρό. Για τον πηλό τα λόγια είναι περιττά. Όλοι έχουμε θαυμάσει κατά καιρούς δημιουργίες από πηλό. Από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι κατασκεύαζαν βάζα, αγγεία, πιάτα, κούπες, αλλά και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα. Το ίδιο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Το εύπλαστο αυτό υλικό, αφού γίνει χρηστικό ή διακοσμητικό αντικείμενο, συνήθως βάφεται ή συνδυάζεται με άλλα υλικά, δίνοντας υπέροχα χειροτεχνήματα και συχνά έργα τέχνης. Και ας μην ξεχνάμε ο πηλός ήταν, σε πολλές περιπτώσεις, το μέσο για να αποκτήσουμε πολλές και χρήσιμες πληροφορίες και γνώση για τη ζωή και την τέχνη των αρχαίων προγόνων μας.
Συνήθως, οι ερασιτέχνες δεν χρησιμοποιούν τροχό για τις δημιουργίες τους από πηλό, πράγμα που τους δίνει τη δυνατότητα να πλάσουν με τα χέρια τους και χωρίς εργαλεία ό, τι αντικείμενο μπορούν να φανταστούν. Προμηθευτείτε πηλό από καταστήματα με είδη χειροτεχνίας ή από κεραμοποιεία και ξεκινήστε την επαφή με αυτό το υλικό που μας φέρνει τόσο κοντά στη γη και τη δημιουργία.
Μέταλλο: Ένα όχι και τόσο απλό υλικό που δεν λείπει, όμως, από τις μη επαγγελματικές χειροτεχνίες. Διάφορα είδη μετάλλων χρησιμοποιούνται σε κοσμήματα και διάφορα διακοσμητικά είδη.
Ιδιαίτερα δημοφιλής για τους προχωρημένους χειροτέχνες είναι η χαλκογραφία, η μέθοδος κατασκευής εικόνων με χάραξη πάνω σε φύλλα χαλκού. Από όλα τα είδη του χαλκού στη χαλκογραφία χρησιμοποιείται κυρίως ο κόκκινος. Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι για τη χάραξή του (ακουαφόρτε, ακουατίντα, καλέμι, μαλακό βερνίκι, «μαύρη τεχνοτροπία»).
Το μέταλλο με τη συμμετοχή του στο χειροποίητο κόσμημα γίνεται απαραίτητο υλικό σε κάθε μικρό χειροτέχνη που σέβεται τον εαυτό του. Συμμετέχει και αυτό σε οικολογικές κατασκευές, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στο σπίτι μας ή στο καλάθι των αχρήστων μας. Πολλές οι ευκαιρίες για να ξαναχρησιμοποιήσουμε το μέταλλο, μετατρέποντάς το σε κάτι άλλο: τα κονσερβοκούτια, τα παλιά κλειδιά, οι κρεμάστρες, αλυσίδες, παραμάνες και αντικείμενα από αλουμίνιο ή ατσάλι μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους μεταμορφωμένα σε κάτι άλλο.
Ύφασμα-Κλωστές: Αν και το πλέξιμο και το ράψιμο έχουν συνδεθεί στο συλλογικό μας ασυνείδητο μας με καλοσυνάτες γιαγιάδες που περνούν το χρόνο τους δημιουργικά πλέκοντας τα προικιά της εγγονής, τελευταία έχουν «πάρει τα πάνω τους» και σε νεότερες ηλικιακά ομάδες του πληθυσμού. Αν μπείτε στο ftiaxto.gr θα εκπλαγείτε από το πόσες πολλές νέες κοπέλες ασχολούνται όχι μόνο με το ράψιμο για την κατασκευή ρούχων ή άλλων χρήσιμων, αλλά ακόμα και με το πλέξιμο και το βελονάκι. θα μάθετε πολλά χρήσιμα πράγματα, με βίντεο, επεξηγήσεις και συμβουλές. Τα κορίτσια εκεί πλέκουν, ράβουν, φτιάχνουν ρούχα, ζώνες, τσάντες, χρήσιμα για το σπίτι και διάφορα αξιολάτρευτα μικροπράγματα. Επίσης, στην ιστοσελίδα θα βρείτε αρκετές χρήσιμες διευθύνσεις καταστημάτων, ξένων ιστοσελίδων, σεμιναρίων και εκδηλώσεις, βιβλία, βασικές τεχνικές για το πλέξιμο και αναλυτικά συγκεκριμένα projects. Πλέξιμο μπορείτε να μάθετε -αν δεν έχετε ήδη μάθει από τη μαμά σας- είτε από κάποιο βιβλίο, από μικρά εργαστήρια εκμάθησης, αλλά ακόμα και από κάποια site, που θα βρείτε κυρίως στα αγγλικά. Το πλέξιμο και το ράψιμο, οι βασικές γνώσεις μιας παλιάς νοικοκυράς, φαίνεται πως κερδίζουν το χαμένο έδαφος και μπαίνουν ξανά στις ζωές των νέων κοριτσιών με πολλές φίλες και μπόλικο ενθουσιασμό.
Μια παλιά τεχνική που αναβιώνει ξανά με πολλούς, φανατικούς φίλους είναι το felting (συμπίληση). Η τέχνη της συμπίλησης είναι η τεχνική με την οποία από το ακατέργαστο μαλλί προβάτου, αφαιρείται ο αέρας και οι ίνες του μαλλιού ενώνονται μεταξύ τους δημιουργώντας αυτό που οι παλιοί ονόμαζαν κετσέ. Πολλοί/ες ερασιτέχνες χειροτέχνες κατασκευάζουν μέσω αυτής της τεχνικής διάφορα αντικείμενα όπως τσάντες, κοσμήματα, καπέλα, διακοσμητικά, αντικείμενα για το σπίτι, ακόμα και παπούτσια. Σε κάποια καταστήματα και εργαστήρια θα βρείτε μαθήματα felting με δυο τεχνικές, αυτήν του νερού και αυτή της βελόνας.
Το ύφασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί παντού. Μπορεί να βαφτεί, να σκιστεί, να ξαναραφτεί, να μεταμορφωθεί. Τα παλιά ρούχα γίνονται σαν καινούρια με μικρές ή μεγάλες παρεμβάσεις. Ιδέες να υπάρχουν. Πάρτε τα ψαλίδια, τα ραφτικά και τη φαντασία σας και μεταμορφώστε τα. Και αν δεν μπορείτε μόνοι σας απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό εργαστήρι που διοργανώνεται κατά καιρούς.
Ξύλο: …ξύλο απελέκητο», λέμε. Το ξύλο είναι το πιο δημοφιλές υλικό για την κατασκευή αντικειμένων. Κατέχει φυσικά ξεχωριστή θέση και στη χειροτεχνία. Από την απλή κατασκευή αντικειμένων (κουτιά, κασετίνες, μικρά διακοσμητικά αντικείμενα) έως την ξυλογλυπτική, τη ζωγραφική σε ξύλο, την πυρογραφία, το ξύλο μεταμορφώνεται στα χέρια των χειροτεχνών σε οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς. Το ξύλο ενδείκνυται εκτός των άλλων σε ερασιτεχνικές χειροτεχνίες για κουτιά, κορνίζες, καθρέπτες, διακοσμητικά αντικείμενα, κρεμάστρες, αντικείμενα, τα οποία συνήθως βάφονται με διάφορες τεχνικές ή στολίζονται και εμπλουτίζονται με διάφορα υλικά. Ουσιαστικά, με ξύλο μπορούν να κατασκευαστούν σχεδόν τα πάντα, αρκεί να γνωρίζεις την τέχνη επεξεργασίας του ανάλογα με την κατεύθυνση που θέλεις να ακολουθήσεις. Για έναν ερασιτέχνη χειροτέχνη συνίσταται συνήθως η κατασκευή μικρών αντικειμένων για το σπίτι και η ζωγραφική σε ξύλο. Μάθετε την επεξεργασία του ξύλου, την ξυλογλυπτική, το στόλισμα, τη ζωγραφική σε ξύλο, το μαρκετερί σε εξειδικευμένα εργαστήρια ή μέσω εξειδικευμένων βιβλίων, γιατί το ξύλο είναι παίδεμα και τέχνη. Προσοχή, όμως, το ξύλο δεν αποτελεί και το πιο οικολογικό υλικό (με εξαίρεση ίσως τα κούτσουρα ή κάποιο ήδη χρησιμοποιημένο σε αντικείμενο ξύλο) με την έννοια ότι τα δέντρα είναι οι πολύτιμοι πνεύμονες της γης και τα δάση μας ολοένα κινδυνεύουν με αποψίλωση.
Κερί: Αγαπημένο αντικείμενο ανά τους αιώνες για τους ρομαντικούς και όχι μόνο. Το κερί σαν υλικό χρησιμοποιήθηκε από όλους τους λαούς της αρχαιότητας, αλλά η σημερινή του χρήση έγινε δημοφιλής με την έλευση και εδραίωση του χριστιανισμού.
Κεριά διακοσμημένα, κεριά χρωματιστά, μπλεγμένα με διάφορα υλικά, κεριά και λαμπάδες για τις θρησκευτικές γιορτές, αρωματικά κεριά, απλά και πιο περίτεχνα, τα κεριά βρίσκουν τη θέση τους σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Η επεξεργασία και η κατασκευή του κεριού είναι σχετικά εύκολη και ευχάριστη. Παραφίνη, φιτίλι, κερί και οτιδήποτε χρειάζεται για την παρασκευή του, θα βρείτε εύκολα παντού και κυρίως στα καταστήματα με είδη χειροτεχνίας. Τα καλύτερα κεριά, όμως, και τα πιο ακίνδυνα για την υγεία είναι αυτά από αγνό κερί μέλισσας. Για την κατασκευή αυτών των κεριών χρησιμοποιείται το μελισσοκέρι που προέρχεται από τη γύρη και την πρόπολη. Στο ίντερνετ (διάφορα blogs και ιστοσελίδες) ή σε κάποιο από τα πολλά βιβλία που κυκλοφορούν στην αγορά θα βρείτε τις οδηγίες για να φτιάξετε όμορφα κεριά που θα σας φτιάξουν τη διάθεση. Ενδιαφέρον έχει και η γλυπτική του πλεκτού κεριού, που γίνεται μόνο στο χέρι και θεωρείται επιβίωση μια παλιάς μακεδονίτικης χειροτεχνικής παράδοσης. Μόνο στο χέρι, χωρίς καλούπια και μήτρες. Για το χρωματισμό των κεριών υπάρχουν ειδικά χρώματα που μπορείτε να βρείτε στα καταστήματα ειδών hobby και χειροτεχνίας.
Γυαλί: Βιτρώ, χαρακτική στο γυαλί, ζωγραφική στο γυαλί, fusing, κόσμημα είναι μερικές μόνο από τις χρήσεις του γυαλιού στη χειροτεχνία. Μιλώντας για γυαλί στη χειροτεχνία είναι αναπόφευκτη η αναφορά στο περίφημο fusing, που είναι η τεχνική του χειροποίητου λιωμένου γυαλιού, που κατά την τήξη του αφομοιώνει χρωστικές συμβατές προς τη φύση του γυαλιού σε συνδυασμό με μεταλλικά στοιχεία. Το fusing επίσης επιτρέπει στο γυαλί να λιώσει και να κολλήσει σε άλλες επιφάνειες ή να πάρει τη μορφή ενός καλουπιού δίνοντας ένα αξεπέραστο αποτέλεσμα. Το γυαλί διακοσμείται χειροποίητα και μόνο και επεξεργάζεται σε θερμοκρασίες που φθάνουν τους 900 βαθμούς Κελσίου. Ίσως όχι κάτι που μπορείς να κάνεις μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά, επιστρέφοντας στο σπίτι, αλλά κάτι που πραγματικά αξίζει να ασχοληθείς και το αποτέλεσμα του ημιδιάφανου γυαλιού με τους διάφορους σχηματισμούς είναι αξεπέραστο. Το fusing χρησιμοποιείται σε φωτιστικά, καθρέπτες, παράθυρα, πόρτες και για την κατασκευή άλλων αντικειμένων.
Το βιτρώ ή ελληνικά υαλογραφία είναι η σύνθεση από πολλά χρωματιστά κομμάτια γυαλιού συνδεδεμένα μεταξύ τους. Το βιτρώ έχει δυο τρόπους κατασκευής: με την τεχνική με μολυβένιες βέργες και με την τεχνική της χαλκοταινίας (λάμπες Tiffany). Αν και τα βιτρώ δεν είναι η πιο απλή χειροτεχνία, δεν είναι ακατόρθωτα για έναν ερασιτέχνη, αρκεί να έχει τα κατάλληλα εργαλεία και σαφείς οδη-γίες ιδιαίτερα για το ξεκίνημά του. Το αποτέλεσμα είναι αξεπέραστο και ανταμείβει.
Το γυαλί φυσικά μπορεί να χαραχθεί με την τέχνη της υαλοχαρακτικής και να δώσει αέρα και ζωή σε γυάλινα ποτήρια, βάζα, κανάτες κ.α. Δουλειά με λεπτομέρεια που δεν γίνεται χωρίς ένα χρήσιμο βιβλίο.
Δέρμα: Το δέρμα είναι ένα πολύ γοητευτικό υλικό για τη χειροτεχνία αν και είναι από τα υλικά που χρειάζονται οπωσδήποτε και κάποια εργαλεία για την επεξεργασία τους. Από δέρμα μπορούμε να φτιάξουμε τσάντες, πορτοφολάκια, διακοσμητικά αντικείμενα, θήκες κάθε είδους ακόμα και κορνίζες και φυσικά κοσμήματα. Μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι ενδεχομένως ισάξιο σε εμφάνιση με κάποιο προϊόν του εμπορίου, αλλά σίγουρα θα είναι τελειότερο, γιατί θα το έχουμε φτιάξει με τα χέρια μας. Δέρμα μπορούμε να βρούμε στα δερματοπωλεία (έχουν μείνει κάποια στο κέντρο κυρίως του Ψυρρή). Παρόλα αυτά το δέρμα είναι ένα υλικό που μπορεί εύκολα να επαναχρησιμοποιηθεί, αφού ας μην ξεχνάμε ότι η χρήση του δέρματος δεν είναι ότι πιο οικολογικό μπορούμε να κάνουμε. Έτσι, παλιές τσάντες, πορτοφόλια, ρούχα, ακόμα και παπούτσια μπορούν είτε να αποκτήσουν νέα όψη είτε να χρησιμοποιηθούν ξανά για την κατασκευή νέων αντικειμένων.
Καλή επιτυχία!
Ψάξαμε & βρήκαμε
ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ (υλικά)
•Art & Hobby , Πραξιτέλους 31, Πλ. Κλαυθμώνος, τηλ.: 210 3221963, www.hobby.gr
•Art Center, Καποδιστρίου 36 & Γ΄ Σεπτεμβρίου, Αθήνα, τηλ.: 210 5202900
•Art time, Σταύρου Γεωργίου 3, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 240568
•Χελιδόνης, Καστριτσίου 13 (Πλ. Αγ. Σοφίας), Θεσ/νίκη, τηλ.: 2310 276087
•Χρωματομάγαζο, Σερφιώτου 81, Καλλίπολη, Πειραιάς, τηλ.: 210 4526862
•Afroditis Hobby, Δοϊράνης 46, Καβάλα, τηλ.: 2510 230713, www.afroditishobby.gr
•Art & Colour , Ανεξαρτησίας 30, Καβάλα, τηλ.: 2510 228920, www.art-colour.gr
•Hobby Place , Αλ. Υψηλάντου 215 & Γούναρη, Πάτρα, τηλ.: 2610 278719
•La Fee, Holargos Center, Περικλέους 56, Χολαργός, τηλ. 210 6532014
•Εργόχειρο ΜΠΟΡΔΟΚΑ (υλικά για πλέξιμο), Πίνδου 15, Περιστέρι, τηλ.: 210 5726472
•Kangaroo (υλικά για πλέξιμο), Ευαγγελιστρίας 22, Αθήνα, τηλ.: 210 3234939
•Mp Service (ράψιμο), Κολοκοτρώνη 83, Βύρωνας, τηλ.: 210 7629126, www.mpservice.gr
•Αργυρόπουλος ΑΕΒΕ (υφάσματα), Νικίου 13, Αθήνα, τηλ.: 210 3246472, 210 3221668
•Μιράντα Αλμπαντάκη και ΣΙΑ Ε.Ε. (κόσμημα, λίθοι, ορυκτά), Κολοκοτρώνη 41 & Ρόμβης 23, Αθήνα, τηλ. 210 3232688
•Sigma Art Store (ζωγραφική, χαρτί, παιδί), Ελ. Βενιζέλου 167, Ν. Ερυθραία, τηλ.: 210 8000331, Κύπρου 68, Κορωπί, τηλ.: 210 6628590-2, www.artsigma.gr
•MARABU (κοσμήματα), Μιλτιάδου 9, Αθήνα, τηλ.: 210 3253427, 210 3222600, www.marabu.com.gr
•Σχέδιο & Χρώμα, Διονύσου 36, Μαρούσι, τηλ. 210 8061621
•La-di-da (χάντρες, εξαρτήματα), Δ. Γούναρη 22, Πλ. Ναυαρίνου, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 220158, www.ladida.gr
•ΦΟΥΚΑΣ (χάντρες, εξαρτήματα), Εθν. Μακαρίου 37, Αγ. Δημήτριος, τηλ.: 210 9754063, 210 9764580, www.foukasapo.gr
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
•Art & Hobby (και περιοδικό και βιβλία), Πραξιτέλους 31 , Πλ. Κλαυθμώνος, τηλ.: 210 3221963, www. hobby.gr
•Afroditis Hobby, Δοϊράνης 46, Καβάλα, τηλ.: 2510 230713, www.afroditishobby.gr
•Ez Art Studio, Χαριλάου Τρικούπη 97, Κηφισιά, τηλ. 210 8133000, www.ezart.gr
•ANCE – Δίκτυο Εμπειρογνωμόνων Αθήνας (μη κερδοσκοπική), Μιαούλη 15α, Αθήνα (Ψυρρή – Στάση Μετρό Μοναστηράκι), τηλ./ Fax: 210 8215343, 210 8215044, www.ance-hellas.org
•ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΠΗΛΟΥ, Μπιζανίου 29, Άλιμος, τηλ.: 210 9884131, www.ergastiri-pilou.gr
•Καλλιτεχνείο (εργαστήρι ελευθέρων σπουδών μεταλλοπλαστικής & αργυροχρυσοχοΐας) , Ελ. Βενιζέλου 235, Παλ. Φάληρο, Εμπορικό Κέντρο ΠΟΛΥΤΡΟΠΟ, τηλ.: 210 9839821, 6944866630
•ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ «ΑΡΓΙΛΟΣ», Στεφ. Νούκα, 9, Χαριλάου Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 307794, 2310 326921
•La Fee, Holargos Center, Περικλέους 56, Χολαργός, Αθήνα, τηλ.: 210 6532014
•ΜΟΡΦΕΣ, Λεωφ. Ιωνίας 298-300, Άνω Πατήσια, τηλ.: 210 2111330, 6932732697
•Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Κυδαθηναίων 17, Πλάκα, τηλ.: 210 3223368
•Καλλιτεχνούπολη (εργαστήρι μόνο για παιδιά), Δημητρίου Ράλλη 104 & Αντ. Θεοχάρη, Καλλίπολη, Πειραιάς, τηλ.: 210 4514888
•Κόκκινη Κλώστη (εργαστήρι χειροτεχνίας και θεάτρου για παιδιά), Εργαστήρι Θεατρική & Εικαστικού Παιχνιδιού, Κυδαντιδών 34, Άνω Πετράλωνα, τηλ.: 210 3421541
•Οι δημιουργίες της Ταμάρας (μαθήματα ραπτικής), Αγίας Θέκλας 13, Ψυρρή τηλ.: 210 3310034
•Εργαστήριο Εργάνη , Δημοσθένους 33, Πόρος Αττικής, τηλ.: 22980 26030
Και για τις οικολογικές χειροτεχνίες του παιδιού σας προτιμήστε…
•Okonorm – Οικολογικά Γερμανικά Προϊόντα , Είδη χειροτεχνίας για παιδιά από οργανικές πρώτες ύλες, BIOSHOP.GR τηλ.: 210 2220519
-της Ειρήνης Κάρου
Σχολιάστε το άρθρο