Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι αρχαίοι Έλληνες «ήταν πάντα στην επιχείρηση της ένδειας», δηλαδή στερούνταν αρκετά στο φαγητό. Η μόνη εξαίρεση φυσικά ήταν οι πλούσιοι. Έτρωγαν κρέας, έπιναν άφθονο κρασί και συμμετείχαν σε συμπόσια.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι ήταν ιδιαίτερα οικονομικοί στη διατροφή τους, έναντι των υπολοίπων Ελλήνων. Ήταν αυτή η οικονομική διατροφή που ο Αριστοφάνης θεώρησε μεγάλο πλεονέκτημα και υποστήριξε ότι η πρόοδος και η πνευματική καλλιέργεια των Αθηναίων οφείλονταν στο μεγάλο μέρος στη στέρηση που υπόμεναν. Η έκφραση «αθηναϊκή ζωή» (Athenaeus δ 137) επισημαίνει αυτήν την οικονομία των αθηναίων. Η διατροφή τους βασίστηκε στο ψωμί και ακολουθούσαν: ελιές, σύκα, σταφίδες, μέλι, λαχανικά που μαγειρεύονται στο ελαιόλαδο, σταφύλια και μήλα. Με το ελαφρύ φαγητό κράτησαν τους οργανισμούς τους δυνατούς και τα μυαλά τους αιχμηρά. Ήταν γνωστό και παροιμιώδης το «αττικό άλας»!
Εντούτοις οι Σπαρτιάτες ήταν εκείνοι που παρέμειναν στην ιστορία για την απλή διατροφή τους. Το περισσότερο γνωστό πιάτο τους ήταν ο «Mέλας Ζωμός», ένα είδος ζωμού του χοιρινού κρέατος, αίμα, ξίδι και άλας. Έτρωγαν πάντα όλοι μαζί. Οι Κρητικοί είχαν παρόμοια γεύματα κι έπαιρναν τα γεύματά τους με τον ίδιο τρόπο.
Το αττικό έδαφος, που έχει χαρακτηριστεί “leptogeous”, δηλαδή αδύνατο έδαφος, είναι ο κύριος λόγος για την απλή αθηναϊκή διατροφή. Επιπλέον η έλλειψη ικανοποιητικής ποσότητας νερού σήμαινε ότι η καλλιέργεια ήταν δύσκολη και η παραγωγή μικρή. Σε αντίθεση οι πεδιάδες Θεσσαλίας, Βοιωτίας και μερικές στην Πελοπόννησο ήταν ιδιαίτερα εύφορες με ευνοϊκές συνθήκες, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη. Τα σημαντικότερα γεωργικά προϊόντα της αρχαίας Ελλάδας ήταν κριθάρι, σίτος, κρασί, έλαιο και ελιές.
Η Αττική ήταν διάσημη για το μέλι και τα σύκα της, φρούτα ιδιαίτερα αγαπητά στους αρχαίους Έλληνες. Ο Ίστρος της Κυρήνειας, ποιητής και ιστορικός, έγραψε στο έργο του «Αττική», «τα σύκα της Αττικής, που θεωρούνται τα καλύτερα, δεν πρέπει να εξαχθούν, έτσι ώστε να τα απολαμβάνουν μόνο οι Αθηναίοι. Εντούτοις, υπήρχαν πολλοί που τα εξήγαγαν κρυφά και κατηγορήθηκαν γι’ αυτό το έγκλημα. Ονομάστηκαν δε, για τον λόγο αυτό συκοφάντες».
Το ελαιόλαδο διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στις ζωές των αρχαίων Ελλήνων. Εκτός από τη χρήση του στα τρόφιμα και το μαγείρεμα, ήταν ουσιαστικό για άλλους τομείς της ζωής όπως ο φωτισμός και η παραγωγή φαρμάκων και καλλυντικών.
Όπως αναφέρεται η πλειοψηφία των αρχαίων Ελλήνων έτρωγε απλά. Μόνο οι πλούσιοι παρακολουθούσαν συμπόσια κι έτρωγαν με αφθονία φαγητά από ένα ευρύ φάσμα πιάτων, ενώ το κρασί έρεε ελεύθερα. Στα χρόνια του Περικλή, το γεύμα του πλούσιου (Athenaeus, Deipnoso-phistes, β, 28) θα περιελάμβανε: λαγούς που μαγειρεύονται με μέντα και θυμάρι, ψητή τσίχλα και ορτύκια, σουβλιστός χοίρος ή αρνάκι, πίτες “Αθηνάς” με τυρί ή μέλι, γλυκά που γίνονται με το λεπτοκοσκινισμένο αλεύρι, το μελίρρυτο κρασί και μέλι με σουσάμι, το τυρί Αχαιών, τα αττικά σύκα και το μέλι, το κρασί από Χίο και Λέσβο, σταφύλια, χέλια από τη λίμνη της Κωπαΐδας, θαλασσινά από Εύβοια, βολβούς, ψωμί από Πύλο, φάβα, τηγανίτες μελιού, ραδίκια και πολλές άλλες λιχουδιές.
Ο Robert Flaceliere στο βιβλίο του «Καθημερινή ζωή στην Ελλάδα στους χρόνους του Περικλή» γράφει ότι ο μέσος αθηναϊκός πολίτης έτρωγε πολύ απλά. Το πρόγευμά του «ακράτισμα», αποτελούταν από λίγο ψωμί κριθαριού που βουτούσε στο καθαρό κρασί (αδιάλυτο) και συνοδευόταν μερικές φορές από ελιές και σύκα ή ένα φλιτζάνι «του κυκεώνα», το οποίο ήταν ένα ποτό βρασμένου κριθαριού που αρωματίστηκε με μέντα ή θυμάρι.
Το μεσημεριανό γεύμα που ήταν γνωστό ως «άριστον» ήταν μια συνοπτική υπόθεση ψωμιού και κατσικίσιου τυριού ή ελιών και σύκων. Το κύριο γεύμα της ημέρας ήταν το απογευματινό γεύμα. Στα σπίτια του χωριού το γεύμα αποτελείτο από κουάκερ κριθαριού και ψωμί κριθαριού. Σε σπάνια περίπτωση έτρωγαν λαχανικά και πίτες. Ο πλούσιος δειπνούσε δημητριακά και ψωμί σίτου, καθώς επίσης ψάρια, λουκάνικα, τυρί και ραδίκια. Συχνά το γεύμα συνοδευόταν με επιδόρπιο δηλαδή φρέσκους ή ξηρούς καρπούς ή γλυκά με μέλι.
Εκείνες τις ημέρες έτρωγαν συχνά ψάρια, παρά το γεγονός ότι ο ποιητής Αντιφάνης περιγράφει τον ψαρά ως ιδιαίτερο χαρακτήρα: «Αυτό το χυδαίο πρόσωπο, που είναι αγενές στους πελάτες του, ορκίζεται και γελά μόνο κατά προσπάθεια να πωληθούν τα σκάρτα ψάρια».
Το κρέας το έτρωγαν κυρίως στα θρησκευτικές γιορτές και αγώνες. Ένα ζωντανό αρνί ή κατσικάκι θα το έφερναν στο σπίτι και θα θυσιαζόταν στην αυλή. Τα εντόσθια και το λίπος τα έκαιγαν στο βωμό ως προσφορά στους Θεούς και το υπόλοιπο κρέας ψηνόταν από έμπειρο μάγειρα. Αυτός ο μάγειρας είχε προσληφθεί από την αγορά ακριβώς για αυτό το γεγονός. Οι αγελάδες είχαν κρατηθεί για τα σημαντικότερα πολιτικά φεστιβάλ. Μετά από τη θυσία το κρέας θα διανεμόταν μεταξύ των φτωχών.
Σχολιάστε το άρθρο