Κλιματισμός

Μάθετε τι κρύβει το φίλτρο του κλιματιστικού σας

Η Χρυσή Βιλαδέρη και η Τριάς Πισκόπου, φοιτήτριες Χημείας, μαζί με τον Παναγιώτη Σίσκο, καθηγητή Αναλυτικής Χημείας και Περιβαλλοντικής Ανάλυσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Τμήμα της Χημείας και στο Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, έχουν δημιουργήσει μία Ομάδα Περιβαλλοντικής Ανάλυσης και πολύ επίκαιρα μας ενημέρωσαν για τη μελέτη που έχουν πραγματοποιήσει σχετικά με το χημικό χαρακτηρισμό των αιωρούμενων σωματιδίων που συγκρατούνται στα φίλτρα των κλιματιστικών μηχανημάτων.

Οι αλλαγές που έχουν γίνει στον τρόπο ζωής και εργασίας στη σύγχρονη κοινωνία επέφεραν μοιραία αύξηση στο χρόνο κατά τον οποίο ο άνθρωπος ζει και κινείται μέσα σε εσωτερικούς χώρους. Ειδικά στις πιο οικονομικά αναπτυγμένες χώρες, οι άνθρωποι βρίσκονται κατά το 80-90% του χρόνου τους σε εσωτερικούς χώρους, εφ’ όσον σε αυτούς εκτυλίσσονται στις μέρες μας οι περισσότερες δραστηριότητες. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη πιο αυξημένο σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως είναι οι υπερήλικες, τα νεογέννητα παιδιά, ή τα άτομα με αναπνευστικές ασθένειες. Για τους παραπάνω λόγους το ενδιαφέρον πολλών ερευνών επικεντρώνεται στη μελέτη της ποιότητας του αέρα που υπάρχει στους εσωτερικούς χώρους, καθώς αποδεικνύεται ότι σε αυτούς τα επίπεδα αρκετών ρύπων είναι 25 και περιστασιακά περισσότερο από 100 φορές μεγαλύτερα, σε σχέση με τα αντίστοιχα σε εξωτερικούς χώρους.

Είναι φυσικό να αποδέχεται κανείς τις ευεργετικές δυνατότητες που παρέχει ο κλιματισμός, τόσο σε ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού, όπως ασθενείς και υπερήλικες, όσο και στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, όταν οι μετεωρολογικές συνθήκες το απαιτούν, όπως για παράδειγμα σε περίοδο υψηλών θερμοκρασιών. Όμως, ως «νεοφώτιστη κοινωνία» στη συγκεκριμένη τεχνολογία, φτάσαμε και στην Ελλάδα πολύ γρήγορα στα επίπεδα της υπερβολής, έτσι ώστε τα μειονεκτήματα  κατά την άποψη των πλέον απαισιόδοξων  να τείνουν να υποσκελίσουν τα πλεονεκτήματα. Οι δυσμενείς συνέπειες από τη χρήση, αλλά κυρίως από την κατάχρηση των κλιματιστικών, διακρίνονται σε αυτές που αφορούν τον άνθρωπο (άσθμα, δύσπνοια, αλλεργίες, ερεθισμοί, ισοθερμικό σοκ, Νόσος των Λεγεωνάριων) και αυτές που αφορούν το περιβάλλον (αισθητική υποβάθμιση κτιρίων, θόρυβος, εκπομπή θερμότητας, υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων, ανάπτυξη οσμών και μικροοργανισμών, σπατάλη ενέργειας, έκλυση πτητικών οργανικών ενώσεων από δομικά υλικά οροφών όταν τα κλιματιστικά τοποθετούνται σε αυτές, προκειμένου να μειωθούν οι απαιτούμενες σωληνώσεις) με αποτέλεσμα να μετατρέψουν το κλιματιστικό μηχάνημα σε πηγή ρύπανσης.

Η δειγματοληψία σωματιδίων που συγκρατούνται στα φίλτρα κλιματιστικών μηχανημάτων περιλάμβανε άνοιγμα του καλύμματος της μονάδας του κλιματιστικού, εξαγωγή του φίλτρου, επιμελή καθαρισμό  του   με  τη   βοήθεια   λεπτού πινέλου και επανατοποθέτησή του στο κλιματιστικό μηχάνημα.  Συλλέχθηκαν συνολικά 44 δείγματα από τις επτά ακόλουθες περιοχές: Σύνταγμα, Αγία Παρασκευή, Νίκαια, Αγία Βαρβάρα, Πειραιά, Κορυδαλλό και Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου. Όλα τα δείγματα πλην εκείνων του Πειραιά και κάποιων του Κορυδαλλού συλλέχθηκαν από εργασιακούς χώρους.

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με βάση τους προσδιορισμούς που πραγματοποιήθηκαν στα δείγματα μπορούν να εξαχθούν τα ακόλουθα, γενικά συμπεράσματα:

1. Οι περιοχές που βρίσκονται μακριά από το κέντρο της Αθήνας παρουσιάζουν σε γενικές γραμμές μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ολικό άνθρακα (TC) σε σχέση με αυτές του κέντρου.

2. Τα κεντρικά σημεία της Αθήνας διακρίνονται από υψηλή περιεκτικότητα σε ολικό οργανικό άνθρακα (TOC) και χαμηλή σε ανόργανο άνθρακα (IC). Αντίθετα σε περιοχές της περιφέρειας η συμμετοχή του ανόργανου άνθρακα είναι αισθητά μεγαλύτερη.

3. Επίσης μεγαλύτερο είναι το διαλυτό κλάσμα στο διχλωρομεθάνιο (DSF) για τα δείγματα από το κέντρο της Αθήνας και άλλα σημεία με αυξημένη κίνηση οχημάτων, όπως για παράδειγμα ο Πειραιάς. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται μια αισθητά μειωμένη τιμή του DSF για περιοχές της περιφέρειας, όπως η Αγία Παρασκευή και η Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.

4. Στους χώρους όπου υπάρχει καπνιστική δραστηριότητα προκύπτουν τιμές σχετικά μεγαλύτερες για όλες τις παραμέτρους, όπως για παράδειγμα τον ολικό οργανικό άνθρακα (TOC), το διαλυτό κλάσμα στο διχλωρομεθάνιο (DSF) και το στοιχειακό άνθρακα (EC). Για το λόγο αυτό οι υψηλότερες τιμές για το διαλυτό στο διχλωρομεθάνιο κλάσμα και τον ολικό οργανικό άνθρακα προέκυψαν για τα δείγματα της Νίκαιας και του Πειραιά, όπου συνδυάζονται η έντονη καπνιστική δραστηριότητα και ο ελλιπής αερισμός των χώρων. Χαρακτηριστικό αντιπαράδειγμα αποτελεί η Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, όπου τα φίλτρα ήταν ακαθάριστα για διάστημα έως και τεσσάρων χρόνων, αλλά δεν προέκυψαν καθόλου επιβαρημένα, εφ’ όσον στους χώρους από όπου ελήφθησαν δεν υπήρχαν καπνιστές.

5. Σε συγκεκριμένους χώρους όπου υπάρχει εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών μετρήθηκαν τιμές σχετικά μεγαλύτερες για όλες τις παραμέτρους.

 

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Όσον αφορά τις επιπτώσεις στην υγεία των παραμέτρων που προσδιορίστηκαν στα συλλεχθέντα δείγματα από τα φίλτρα των κλιματιστικών μηχανημάτων, παρακάτω αναφέρονται τα εξής:

Στοιχειακός Άνθρακας (Elemental Carbon, EC): Παρατεταμένη έκθεση δύναται να προκαλέσει αλλεργίες του αναπνευστικού, άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα, ακόμα και καρκίνο των πνευμόνων.

Κλάσμα Διαλυτό στο Διχλωρομεθάνιο (Dichloromethane Soluble Fraction, DSF): Παρόλο που δεν πραγματοποιήθηκε περαιτέρω ανάλυση, προκειμένου να πιστοποιηθούν οι κατηγορίες οργανικών ενώσεων που εμπεριέχονται σε αυτό και να μπορούμε μετά βεβαιότητας να μιλήσουμε για τις επιπτώσεις στην υγεία, ωστόσο δεχόμενοι ότι σε αυτό περιέχονται κατηγορίες οργανικών ενώσεων, όπως Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες (ΡΑΗ) και Πολυχλωριωμένα Διφαινύλια (PCB’s), οι γνωστότερες δυσμενείς συνέπειες στην υγεία είναι μεταλλάξεις του DNA κι εμφάνιση καρκίνου. Ανόργανος Άνθρακας (Inorganic Carbon, IC): Ο ανόργανος άνθρακας στα δείγματα, με προέλευση κυρίως από χωματουργικές εργασίες (κατεδάφιση, ανοικοδόμηση, εκσκαφές, μπαζώματα) θα χαρακτηριζόταν η λιγότερο επικίνδυνη για την υγεία προσδιορισθείσα παράμετρος. Ωστόσο δε θα πρέπει να λησμονηθούν προβλήματα του αναπνευστικού, όπως άσθμα και αλλεργίες.

Τέλος, δεν αναφέρονται οι δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του Ολικού Άνθρακα (Τοtal Carbon, TC) και του Ολικού Οργανικού Άνθρακα (Τοtal  Organic Carbon, TOC) διότι αυτές οι δύο κατηγορίες είναι «αρχικές», δηλαδή «συγκεντρωτικές». Αντίθετα αναλύονται οι επιπτώσεις των υπόλοιπων υποκατηγοριών στις οποίες διαιρούνται οι δύο αυτές ευρύτερες κατηγορίες.

 

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Η εγκατάσταση και η συντήρηση κλιματιστικών μηχανημάτων θα πρέπει να ανατίθεται σε άτομα με κατάρτιση και τεχνογνωσία, εφ’ όσον πρόκειται για ένα σύνθετο πρόβλημα που απαιτεί γνώση και εμπειρία.

2. Πριν την εγκατάσταση των κλιματιστικών μηχανημάτων είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψη παράμετροι όπως η περιοχή και ο χώρος εγκατάστασης, η ηλικία και η αρχιτεκτονική του κτιρίου, η ύπαρξη ή όχι μόνωσης, όπως επίσης η διαρρύθμιση του χώρου και η επιτελούμενη σε αυτόν δραστηριότητα.

3. Προτείνεται η αποφυγή του καπνίσματος στους χώρους όπου λειτουργούν κλιματιστικά μηχανήματα.

4. Είναι απαραίτητη η ανανέωση του αέρα στον κλιματιζόμενο χώρο, με το άνοιγμα, για παράδειγμα, μιας πόρτας.

5. Κριτήρια για τη συχνότητα καθαρισμού των φίλτρων και τη συντήρηση του κλιματιστικού μηχανήματος, θα πρέπει να αποτελούν η περιοχή (π.χ. κίνηση οχημάτων), η δραστηριότητα που επιτελείται στο χώρο (π.χ. οικία ή εργασιακός χώρος, κάπνισμα ή μη) και η μέση ημερήσια λειτουργία του κλιματιστικού μηχανήματος. Προτείνεται η καθιέρωση ενός «Δελτίου Συντήρησης» με σκοπό την ορθή και έγκαιρη συντήρηση των κλιματιστικών μηχανημάτων.

6. Οι χρήστες των κλιματιστικών μηχανημάτων κρίνεται απαραίτητο να ενημερώνονται σε βάθος με σκοπό την ορθότερη χρήση τους και την αποφυγή κάθε είδους σπατάλης (όπως ενέργειας), η οποία όχι μόνο επιβαρύνει το περιβάλλον, αλλά καταπονεί και το κλιματιστικό.

Τέλος, εκφράζουμε την αισιοδοξία μας ότι στο μέλλον θα μπορέσουν να βρεθούν νέοι και περισσότερο φιλικοί προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον τρόποι ψύξης των εσωτερικών χώρων.