Η χοληστερόλη ή όπως συνηθίζεται να αποκαλείται χοληστερίνη (δηλαδή με τη χημική μορφή του εστέρα της – έτσι θα την αποκαλούμε κι εδώ) και τα τριγλυκερίδια είναι σημαντικά λιπίδια (λιπαρές ουσίες) στο αίμα.
Μας απασχολούν περισσότερο από κάθε άλλη χημική ουσία που κυκλοφορεί στο σώμα μας, κυρίως με την αρνητική τους πλευρά, δηλαδή τον κίνδυνο που δημιουργούν (αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου), όταν τα επίπεδά τους είναι αυξημένα.
Είναι όμως μόνο επικίνδυνες σαν ουσίες για τον οργανισμό μας; Συνήθως οι περισσότεροι το βλέπουν κάπως έτσι, σαν λίαν επικίνδυνες και καταστροφικές για τον οργανισμό.
Επειδή η πλειονότητα των χημικών ουσιών που βρίσκουμε στον οργανισμό μας έχει μία τουλάχιστον θετική πλευρά, ας δούμε πρώτα την θετική τους πλευρά.
Η χοληστερίνη παίζει βασικό ρόλο στη λειτουργία των κυττάρων. Χωρίς χοληστερίνη δεν υπάρχει ζωή, καθώς αποτελεί απαραίτητο δομικό στοιχείο για την κατασκευή της μεμβράνης όλων των κυττάρων του σώματος, επίσης λαμβάνει μέρος στην δημιουργία των εγκεφαλικών και νευρικών κυττάρων (απαραίτητη για τη μυέλινη του νευρικού συστήματος). Αποτελεί πρώτη υλη για τη σύνθεση ζωτικών στεροειδών ορμονών που σχετίζονται με την γενετική λειτουργία (οιστρογόνα, προγεστερόνη, τεστοστερόνη και κορτιζόνη, των επινεφριδίων). Αποτελεί συστατικό της χολής (λαμβάνει μέρος στην σύνθεση χολικών αλάτων, που είναι απαραίτητα για την πέψη) και βοηθά στην απορρόφηση των λιπών και των λιποδιαλυτών βιταμινών (βιταμίνες Α, Ε, Κ κ.τλ.).
Ο οργανισμός μας επιπλέον την χρησιμοποιεί για την παρασκευή της βιταμίνης D και είναι σε θέση να παράγει όλη την ποσότητα της χοληστερίνης που χρειάζεται, αλλά επιπλέον παίρνει χοληστερίνη και από τις τροφές.
Τα τριγλυκερίδια
Τα βρίσκουμε αποθηκευμένα στον οργανισμό μας, στα λιποκύτταρα, μπορούν να αποδομηθούν και να δώσουν την απαραίτητη ενέργεια για τις μεταβολικές διεργασίες του όταν χρειασθεί. Τα τριγλυκερίδια παράγονται στο έντερο και στο ήπαρ από απλούστερες λιπαρές ενώσεις, τα λιπαρά οξέα. Ορισμένα από τα λιπαρά οξέα μπορούν να παραχθούν στον οργανισμό μας, ενώ άλλα πρέπει να ληφθούν μόνον από την τροφή (ονομάζονται απαραίτητα λιπαρά οξέα) και αποτελούν το 7% (8γρ.) του προσλαμβανομένου ημερησίου λίπους σε μία φυσιολογική διατροφή (π.χ. λινολεικό, λινολενικό που παίρνουμε από φυτά, το εικοσοπεντανοικό οξύ που παίρνουμε από τα ψάρια).
Ο οργανισμός μας το λίπος που του περισσεύει το αποθηκεύει στην κοιλιά, ή κάτω από το δέρμα στον υποδόριο ιστό, για να το χρησιμοποιήσει όταν χρειασθεί να το μετατρέψει σε ενέργεια. Επίσης, αποθηκεύει περισσευούμενο λίπος και χοληστερίνη στα αγγεία (αρτηριοσκλήρυνση) και μέσα στα όργανα (π.χ. λιπώδης εκφύλιση ήπατος). Σε αυτές τις περιπτώσεις αρχίζουν τα δυσάρεστα.
Τα λίπη και η χοληστερόλη δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν στα αγγεία και στο αίμα μας με την μορφή του λίπους, γιατί το αίμα μας είναι κυρίως νερό και επειδή το λίπος είναι αδιάλυτο στο νερό θα προκαλούσε εμβολές (απόφραξη στα μικρά αγγεία, ισχαιμία και νέκρωση ιστών). Έτσι, καθώς οι τροφές φτάνουν σταδιακά στο έντερο, όπου γίνεται και η απορρόφησή τους, τα λιπίδια -μεταξύ των οποίων και η χοληστερίνη- ενώνονται χημικά με πρωτεΐνες, δημιουργούνται μικρά σφαιρίδια (λιποπρωτεΐνες, το όχημα μεταφοράς τους). Γίνονται με αυτόν τον τρόπο υδατοδιαλυτές ενώσεις, τους δίνεται η δυνατότητα να κυκλοφορήσουν στο αίμα και να μεταφερθούν στα διάφορα μέρη του σώματος. Κατόπιν, φτάνουν στο ήπαρ, όπου υφίστανται νέα επεξεργασία και παίρνουν νέες μορφές, ώστε στη συνέχεια μέσω του αίματος να φτάσουν σε διάφορα όργανα του σώματος.
Η χοληστερόλη έπειτα από το ήπαρ μεταφέρεται στο αίμα είτε με τις υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (-HDL) είτε με τις πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες, που με τη σειρά τους διασπώνται στις χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (- LDL).
Στις λιποπρωτεΐνες επομένως ανήκουν
1. τα χυλομικρά (σχηματίζονται στο έντερο, είναι κυρίως τριγλυκερίδια για να μεταφερθούν στους μυς και τα λιποκύτταρα)
2. η μετατροπή της πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (VLDL – Very Low Density Lipoproteins ) μας δίνει την χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (LDL – Low Density Lipoproteins)
3. η υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (HDL – Ηigh Density Lipoproteins ). Η χοληστερίνη λοιπόν μεταφέρεται σαν LDL και HDL χοληστερίνη και το άθροισμα των δύο αυτών κλασμάτων μας δίνει την ολική χοληστερίνη. Αναγνωρίζετε τώρα αυτά που μας απασχολούν στις αιματολογικές μας εξετάσεις.
Το 70% περίπου της ολικής χοληστερίνης που κυκλοφορεί στο αίμα μας είναι ενδογενούς προέλευσης, δηλαδή παράγεται από τον οργανισμό μας (από το ήπαρ), ενώ το υπόλοιπο 30% είναι εξωγενούς προέλευσης, δηλαδή προέρχεται από τη διατροφή μας.
Ο οργανισμός μας έχει την δυνατότητα να ρυθμίσει το επίπεδα των λιποπρωτεϊνών του (επομένως και τα επίπεδα των λιπιδίων) αυξάνοντας ή μειώνοντας τον ρυθμό παραγωγής του σε λιποπρωτεΐνες. Επίσης, μπορεί να ρυθμίσει την ταχύτητα εισόδου των λιποπρωτεϊνών στην κυκλοφορία του αίματος, καθώς και την απομάκρυνσή τους από την κυκλοφορία του αίματος.
Σκεφθείτε λοιπόν και σημειώστε με μεγάλα γράμματα το πόσο σημαντικό είναι να λειτουργεί «καλά» ο οργανισμός μας, όπου καλή λειτουργία σημαίνει και καλή ρύθμιση των τιμών της χοληστερίνης.
Οι τιμές της χοληστερίνης μπορεί να διαφέρουν από μέρα σε μέρα περίπου 10% και των τριγλυκεριδίων έως 25%. Χρειάζεται επίσης νηστεία 12 περίπου ωρών πριν την εξέταση.
Οι τιμές γίνονται μη φυσιολογικές όταν δεν μπορεί να τις ρυθμίσει πλέον ο οργανισμός μας με τις επιβαρύνσεις και την φθορά του καθώς γερνάμε, μπορεί όμως να υπεισέρχονται και γονιδιακές αιτίες (κληρονομική χολιστεριναιμία, χαρακτηριζόμενη από μετάλλαξη γονιδίων), η χρήση ορισμένων φαρμάκων, ο τρόπος διαβίωσης και η διατροφική μας συμπεριφορά (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ζωικών λιπών, αποφυγή και έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό κτλ.).
Οι λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας (LDL), η λεγόμενη και «κακή χοληστερίνη» μεταφέρουν χοληστερίνη από το ήπαρ στους ιστούς, σε κύτταρα που την έχουν ανάγκη και δεν μπορούν να παράγουν ικανοποιητικές ποσότητες από μόνα τους (αποτελούν περί-που το 70% της χοληστερίνης του αίματος). Μπορεί να εναποτεθεί στα αγγεία, αν η τιμή της είναι υψηλή, και να δημιουργήσει αθηρωματώδη πλάκα, αρτηριοσκλήρυνση με κατάληξη την στένωση των αγγείων.
Το υπόλοιπο μικρότερο ποσοστό (30%) ή λεγόμενη και «καλή χοληστερίνη» μεταφέρεται σε λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας (HDL), από τους ιστούς όμως προς το ήπαρ για αποβολή. Στην διαδρομή της προς το ήπαρ έχει την δυνατότητα να αφαιρέσει χοληστερίνη που περισσεύει στους ιστούς και στα τοιχώματα των αγγείων και να λειτουργήσει προστατευτικά για τον οργανισμό μας εξ ου και «καλή χοληστερίνη».
Για τον λόγο αυτό τα υψηλά επίπεδα LDL συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για στεφανιαία νόσο, ενώ τα υψηλά επίπεδα της HDL παρέχουν προστασία στον οργανισμό από τον κίνδυνο της αθηρωμάτωσης των αγγείων, που έχει σαν επακόλουθο τα καρδιακά ή εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ τα χαμηλά επίπεδα της αυξάνουν τον κίνδυνο.
Ο αθηρωματικός δείκτης (αναφέρεται και αυτός στις εξετάσεις αίματος) είναι το κλάσμα που έχει στον αριθμητή του την ολική χοληστερίνη του αίματος, ενώ στον παρανομαστή την HDL χοληστερίνη. Το κλάσμα αυτό όσο μικρότερες τιμές έχει τόσο καλύτερη προστασία παρέχεται στο καρδιαγγειακό μας σύστημα. Οι φυσιολογικές τιμές του αθηρωματικού δείκτη είναι μικρότερες του 5-4,5, αν και οι ιδανικές τιμές προσεγγίζουν το 2-3.
Φυσιολογικές Τιμές
Οι φυσιολογικές τιμές μειώθηκαν τα τελευταία έτη. Σήμερα ισχύουν τα κατωτέρω:
Ολική Χοληστ. μικρότερη από 200 mg/dl = φυσιολογική αποδεκτή τιμή
Ολική. Χοληστ. 200-239 mg/dl = Οριακά υψηλή
Ολική Χοληστ. μεγαλύτερη από 240 mg/dl = Υψηλή
HDL μικρότερη από 40 mg/dl = Παράγοντας κινδύνου
HDL 40-60 mg/dl = Ικανοποιητική τιμή
HDL μεγαλύτερη από 60 mg/dl = Καρδιοπροστατευτική τιμή
LDL μικρότερη από 130 mg/dl = Ικανοποιητική τιμή
Τριγλυκερίδια μικρότερη από 200 ή 140mg/dl κατ΄ άλλους = Επιθυμητή τιμή
Τριγλυκερίδια μεγαλύτερη από 500 mg/dl = Κίνδυνος παγκρεατίτιδας
Αθηρωματικός Δείκτης = (Ολική χοληστερίνη/HDL)
Τιμή μεγαλύτερη από 5 = Μεγάλος κίνδυνος
Τιμή μεταξύ 4 – 5 = Μέτριος κίνδυνος
Τιμή μικρότερη από 4 = Μικρός
Δεν είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα. Αν υπάρχουν υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης (παράγωγο μεταβολισμού της μεθειωνίνης) στο αίμα τότε φαίνεται να είναι το κύριο αίτιο των καρδιοπαθειών αλλά και πολλών άλλων δυσλειτουργιών και οξειδωτικού στρες στον οργανισμό και όχι η χοληστερίνη. Θρεπτικά στοιχεία όπως φολικό οξύ, Β12 και Β6 βελτιώνουν τις υψηλές τιμές.
Επίσης, παθολογικές τιμές C-αντιδρώσα πρωτεΐνης (CRP είναι ένας δείκτης φλεγμονής στον οργανισμό μας) ενοχοποιούνται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο. Πιστεύεται ότι συνδέεται με την εμφάνιση φλεγμονής που αυξάνει την πιθανότητα για εμφάνιση αθηροσκλήρωσης των αιμοφόρων αγγείων.
Τα άτομα που καπνίζουν, οι υπέρβαροι, αυτοί με ψηλή πίεση και αυτοί που δεν ασκούνται τείνουν να έχουν υψηλή CRP. Οι αθλούμενοι έχουν συνήθως χαμηλότερη CRP.
Οι ασθενείς με υψηλή CRP, αλλά χαμηλή κακή χοληστερόλη LDL, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από αυτούς με υψηλή LDL και χαμηλή CRP. Η αθηροσκλήρωση που προκαλεί τη συσσώρευση της χοληστερόλης στα αιμοφόρα αγγεία, είναι ένα είδος φλεγμονής.
Σχεδόν 50% των καρδιακών προσβολών και των εγκεφαλικών επεισοδίων, συμβαίνουν σε άτομα που φαινομενικά είναι υγιή και έχουν κανονικά ή ακόμη χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης H μέτρηση της CRP δεν αντικαθιστά αυτήν της χοληστερόλης. Υπάρχουν επίσης και άλλοι εξειδικευμένοι μεταβολικοί δείκτες που ελέγχονται σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Συμπτωματολογία της υπερχοληστεριναιμίας
Από κλινική άποψη η ίδια η αυξημένη χοληστερόλη δεν δίνει συμπτώματα. Σε λίγες περιπτώσεις θα εμφανιστούν ξανθώματα, δηλαδή κιτρινωπά επάρματα στο δέρμα. Στην πλειονότητα όμως τα συμπτώματα θα προέλθουν από τις επιπλοκές της υπερχοληστερολαιμίας, όπως έμφραγμα, εγκεφαλικό και περιφερική αρτηριοπάθεια.
Επομένως, η έγκαιρη διάγνωση είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Δεν υπάρχει καθολική συμφωνία ως προς την συχνότητα ελέγχου, αλλά θεωρείται απαραίτητος ένας πρώτος προληπτικός έλεγχος στην ηλικία των 20 ετών. Σε μεγαλύτερες ηλικίες συνίσταται έλεγχος ανά πενταετία, ενώ άτομα με αυξημένο κίνδυνο πρέπει να ελέγχονται συχνότερα.
Η επίδραση της πρόσληψης χοληστερίνης και κεκορεσμένων λιπαρών από την διατροφή
Κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά στην χοληστερίνη της διατροφής με βάση το είδος των λιπών που καταναλώνει όσο και την κληρονομική του ανταπόκριση σε αυτή. Παλαιά πίστευαν ότι καταναλώνοντας τροφές με χοληστερίνη ανέβαινε η χοληστερίνη στο αίμα. Τώρα ξέρουμε ότι η συμμετοχή της διατροφής παίζει μεν ρόλο, αλλά δεν είναι τόσο σημαντικός αρκεί να μην γίνονται υπερβολές.
Πέρα από αυτό, καλό είναι να αποφεύγετε τις μεγάλες ποσότητες χοληστερίνης από την διατροφή. Η πρόσληψη μεγάλης ποσότητος προκαλεί διακοπή της λειτουργίας των υποδοχέων LDL στο ήπαρ. Η λειτουργία των υποδοχέων αυτών έχει να κάνει με την απομάκρυνση της χοληστερίνης από την κυκλοφορία του αίματος. Επομένως, όσο λιγότεροι υποδοχείς δουλεύουν τόσο περισσότερη χοληστερίνη θα παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος με όλα τα επακόλουθα.
Οι τροφές που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, όπως και τα ζωικά λίπη που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε αυτά, αυξάνουν την ενδογενή παραγωγή χοληστερίνης από το ήπαρ. Αυτό σημαίνει ότι μια διατροφή μπορεί να περιέχει ελάχιστη χοληστερίνη, αλλά να είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά οξέα και να οδηγεί σε αύξηση της χοληστερίνης στο αίμα. Αν μια διατροφή είναι πλούσια σε χοληστερίνη και σε κορεσμένα ζωικά λίπη, όπως συμβαίνει συχνά, πραγματικά απογειώνει τα επίπεδα της χοληστερίνης.
Θεραπευτική προσέγγιση
Ο στόχος της όποιας θεραπείας δεν είναι μόνο η ελάττωση των τιμών της ολικής χοληστερόλης, αλλά και η αύξηση της HDL.
Σύμφωνα με μελέτες, ακόμα και μικρές αυξήσεις στις τιμές της ΗDL της τάξης του 1mg/dl οδηγούν σε σημαντική μείωση του κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου (έως και 4%).
Χρειάζονται μικρές αλλά ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας:
-Να ασκήστε συστηματικά (ενδείκνυται ακόμα και απλό βάδισμα για 60 λεπτά καθημερινά). Η έλλειψη άσκησης επίσης μειώνει την HDL και αυξάνει την LDL.
-Αν είστε υπέρβαροι σύμφωνα με τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) ελαττώστε το βάρος σας. Η παχυσαρκία μειώνει τα επίπεδα της HDL και αυξάνει την LDL.
-Διακόψτε το κάπνισμα (παρατηρείται αύξηση της HDL κατά 15% μετά τη διακοπή του καπνίσματος, μείωση του CRP και του οξειδωτικού στρες από τις ελεύθερες ρίζες που λαμβάνεται από το κάπνισμα).
-Αποφύγετε τις λιπαρές τροφές όπως αρνί, χοιρινό, αλλαντικά, κακάο, γαλακτοκομικά με όλα τα λιπαρά, αλλά και την κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων υδατανθράκων, διότι η περίσσεια μετατρέπεται στον οργανισμό σε λίπος.
-Αντίθετα, οι φυτικές τροφές δεν έχουν χοληστερόλη. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν τρώτε μόνο φυτικές τροφές θα είναι φυσιολογικές οι τιμές στις εξετάσεις σας, γιατί μπορεί να κάνετε υπερβολή στην πρόσληψη μεγάλης ποσότητας τροφών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη.
-Προτιμήστε το ελαιόλαδο σε σχέση με άλλα λιπαρά και αποφύγετε το τσιγάρισμα των τροφών.
-Προτιμήστε ξηρούς καρπούς (καρύδια, αμύγδαλα), σε μικρές ποσότητες και μικρά ψαράκια περιέχουν το πολυακόρεστο λίπος (τα ζωτικά λιπαρά), το οποίο είναι χρήσιμο για το σώμα, διότι το σώμα δεν μπορεί να το συνθέσει και πρέπει να το πάρουμε από την διατροφή μας. Τα ζωτικά λιπαρά είναι επίσης απαραίτητα και για το νευρικό σύστημα, και πολλές νευρολογικές διαταραχές οφείλονται στην χρόνια έλλειψη τους. Το πιο σημαντικό είναι ότι ισορροπούν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων και της χοληστερίνης στο αίμα προστατεύοντας την καρδιά και βοηθώντας το σώμα να καίει πιο αποτελεσματικά τις θερμίδες.
-Καταναλώστε όσπρια τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.
-Η κατανάλωση μικρής ποσότητας οινοπνεύματος (ένα ποτηράκι του κρασιού την ημέρα) φαίνεται ότι βοηθά στην αύξηση της HDL. Προσοχή, όμως, γιατί μεγαλύτερες ποσότητες μπορεί να έχουν αρνητικά αποτελέσματα.
-Προσέξτε όταν συνυπάρχουν παθήσεις, μεταβολικά σύνδρομα, διαβήτης, υπέρταση, υποθυρεοειδισμός κ.ά.
Παράγοντες τους οποίους δεν μπορούμε να τροποποιήσουμε είναι:
Κληρονομικότητα. Ορισμένοι άνθρωποι είναι γενετικά προγραμματισμένοι να παράγουν περισσότερη χοληστερόλη.
Ηλικία. Με την πάροδο του χρόνου, αυξάνονται τα επίπεδα της χοληστερόλης
Φύλο. Οι άνδρες γενικά έχουν υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης, αλλά η διαφορά εξισώνεται μετά την εμμηνόπαυση.
Αντιλιπιδαιμική αγωγή
Οι πιο γνωστές κατηγορίες αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων είναι οι στατίνες και οι φιμπράτες. Πριν σκεφθείτε την φαρμακοθεραπεία βεβαιωθείτε ότι προσπαθήσατε σωστά να λύσετε το πρόβλημα με την αλλαγή του τρόπου ζωής.
Τελειώνοντας θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η έλλειψη γενετικής προδιάθεσης που το καθιστά φαινομενικά άτρωτο σε παθήσεις, μπορεί να το αποκοιμίσει όσον αφορά την σπουδαιότητα της διατροφής και του τρόπου ζωής στη διατήρηση της υγείας του και να το οδηγήσει σε επιλογές που θα του φθείρουν τον οργανισμό χρονικά με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών παθήσεων. Ενώ η ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης μπορεί να προειδοποιήσει το άτομο και να το οδηγήσει στις σωστές διατροφικές επιλογές με αποτέλεσμα να θωρακίσει τον οργανισμό και να αποφύγει την εμφάνιση παθογένεσης.
Κάνοντας αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής, για τη ρύθμιση της χοληστερίνης σας
Έρευνες δείχνουν ότι 80% του κινδύνου για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου, μπορεί να μειωθεί με απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως:
- Επιλογή υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής
- Περισσότερη σωματική δραστηριότητα
- Διατήρηση φυσιολογικού βάρους
- Αποφυγή καπνίσματος
- Λιγότερο άγχος
Τα έτοιμα σνακ και τα περισσότερα γεύματα των φαστ-φουντ περιέχουν τρανς λιπαρά. Τα τρανς λιπαρά προκαλούν προβλήματα στην υγεία, αφού αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερίνης και δεν παρέχουν πραγματικά θρεπτικά οφέλη.
Βασικά περί διατροφής
«Καλά» και «κακά» λιπαρά
Δεν είναι όλα τα λιπαρά βλαβερά για την υγεία σας. Πολλά από αυτά έχουν διάφορα θρεπτικά οφέλη, ενώ δίνουν την απαραίτητη γεύση στο φαγητό σας. Τα λιπαρά είναι βασική πηγή ενέργειας και παρέχουν απαραίτητα υλικά για τα κύτταρα στο σώμα σας. Συγκεκριμένοι τύποι λιπαρών σας βοηθούν μάλιστα να κρατάτε την καρδιά σας γερή. Έτσι, σημαντική δεν είναι μόνο η ποσότητα, αλλά και ο τύπος των λιπαρών που καταναλώνετε.
Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι λιπαρών;
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι λιπαρών τα «καλά» και τα «κακά» λιπαρά. Τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά λέγονται «κακά λιπαρά», επειδή μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της χοληστερίνης. Τα ακόρεστα (καλά) λιπαρά σας βοηθούν να κρατάτε την καρδιά σας γερή. Καλά λιπαρά θεωρούνται τα μονοακόρεστα και τα πολυακόρεαστα.
Τα «κακά» λιπαρά
Τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά είναι βλαβερά για την υγεία της καρδιάς σας, γιατί αυξάνουν τη χοληστερίνη. Τα κορεσμένα λιπαρά βρίσκονται σε τηγανητά τρόφιμα, καθώς και σε ζωικά προϊόντα όπως οι κρέμες, τα λουκάνικα και άλλα λιπαρά κρέατα και το ζωικό βούτυρο. Κορεσμένα λιπαρά υπάρχουν επίσης σε έτοιμα κέικ και προϊόντα ζαχαροπλαστικής, καθώς και σε πολλά φαγητά από φαστ-φουντ αλλά και σνακ.
Αποφεύγοντας τροφές πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά, όπως το ζωικό βούτυρο και επιλέγοντας τροφές που περιέχουν πολυακόρεστα λιπαρά (ζωτικά λιπαρά) από ξηρούς καρπούς ή μονοακόρεστα λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο, κρατάτε την καρδιά σας υγιή, στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Τα έτοιμα σνακ και τα περισσότερα γεύματα των φαστ-φουντ περιέχουν τρανς λιπαρά. Τα τρανς λιπαρά προκαλούν προβλήματα στην υγεία, αφού αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερίνης και δεν παρέχουν πραγματικά θρεπτικά οφέλη.
Τα πολυακόρεαστα λιπαρά βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια και τους ξηρούς καρπούς. Τα μονοακόρεστα λιπαρά βρίσκονται στο ελαιόλαδο, σε ορισμένους ξηρούς καρπούς και το αβοκάντο.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των Ωμέγα 3 και Ωμέγα 6;
Όλοι μιλάνε για τα πλεονεκτήματα που έχουν τα Ωμέγα 3 και Ωμέγα 6 για την υγεία, από την καλή λειτουργία της καρδιάς μέχρι τη φροντίδα του δέρματος. Όμως, τί ακριβώς είναι, τί κάνουν και πού μπορείτε να τα βρείτε;
Τα Ωμέγα 3 και Ωμέγα 6 είναι δύο τύποι πολυακόρεστων (καλών) λιπαρών. Τα Ωμέγα 3 υπάρχουν σε δύο διαφορετικές μορφές: η μία είναι ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ που βρίσκεται σε σπορέλαια, όπως το κραμβέλαιο και το λινέλαιο (φυτικά έλαια). Η άλλη βρίσκεται σε λιπαρά ψάρια, όπως σκουμπριά και ρέγκες (ιχθυέλαια). Οι δύο τύποι των Ωμέγα 3 λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους διατηρώντας την καρδιά σας υγιή, γι’ αυτό καλό είναι να τρώτε λιπαρά ψάρια μια ή δυο φορές την εβδομάδα, στο πλαίσιο μιας υγιεινής ισορροπημένης διατροφής. Τα Ωμέγα 3 λιπαρά έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στη διατήρηση της υγείας της καρδιάς, ενώ τα Ωμέγα 6 παίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των επιπέδων της χοληστερίνης.
Τροφές και φυτά που ρυθμίζουν τη χοληστερίνη
Ίνες: Κύριες πηγές: Πλήρη δημητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά. Οι πλούσιες σε ίνες τροφές μειώνουν τη χοληστερίνη με δύο τρόπους: προκαλούν αίσθημα κορεσμού, υποκαθιστώντας τις λιπαρές τροφές και βοηθούν στην εκδίωξη της χοληστερίνης από το σώμα.
Οι φυτικές ίνες ή άπεπτες ίνες είναι υδατάνθρακες, οι οποίοι δεν μπορούν να διασπαστούν από το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου, γιατί δεν περιέχει τα κατάλληλα ένζυμα ο οργανισμός.
Οι φυτικές ίνες χωρίζονται σε υδατοδιαλυτές και μη διαλυτές ίνες. Η διατροφή μας πρέπει να περιέχει και τις δύο μορφές ινών. Τρόφιμα, τα οποία είναι πλούσια στο είδος των φυτικών ινών που ονομάζονται διαλυτές, βοηθούν στη μείωση της LDL-χοληστερόλης και συστήνεται η συχνή τους κατανάλωση. Η βρώμη, που υπάρχει σε διάφορα δημητριακά πρωινού και το αλεύρι της σε είδη ψωμιού, αποτελεί καλή πηγή διαλυτών φυτικών ινών. Ορισμένα δημητριακά, λαχανικά και φρούτα περιέχουν διαλυτές φυτικές ίνες, όπως το κριθάρι, διάφορα είδη φασολιών, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το μπρόκολο, τα εσπεριδοειδή φρούτα, το μήλο, το αχλάδι, τα δαμάσκηνα.
Ελαιόλαδο: Το extra παρθένο ελαιόλαδο είναι πλούσιο στα ωφέλιμα μονοακόρεστα λιπαρά, τα λεγόμενα καλά λιπαρά. Πρόκειται για λιπαρά οξέα, τα οποία μειώνουν τις φλεγμονές στα κύτταρα και τις αρθρώσεις. Σύμφωνα με έρευνες, το ελαιόλαδο είναι το ίδιο αποτελεσματικό όσο και ορισμένα γνωστά αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, για να αποκομίσετε τα οφέλη του ελαιολάδου αρκούν δυο κουταλιές της σούπας την ημέρα.
Λιναρόσποροι: Είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες και σε ακόρεστο λίπος και έχουν την ικανότητα να σταθεροποιούν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Σύμφωνα με έρευνες, επειδή είναι πλούσιοι σε φυτικά οιστρογόνα ανακουφίζουν από τα συμπτώματα που προκαλούν οι ορμονικές αλλαγές που ταλαιπωρούν τις περισσότερες γυναίκες, τουλάχιστον μια φορά το μήνα. Αφομοιώνονται εύκολα από το παχύ έντερο και μπορείτε να τους χρησιμοποιήσετε σε σούπες, σαλάτες κ.α. Ανακατέψτε ένα φλιτζάνι λιναρόσπορο με λάδι της επιλογής σας (π.χ. ελαιόλαδο, κ.λπ.).
Καρύδια: Αποτελούν μία από τις καλύτερες φυτικές πηγές πρωτεΐνης. Είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μαγνήσιο και αντιοξειδωτικά συστατικά. Επιπλέον περιέχουν σημαντικές ποσότητες φυτικών στερολών, καθώς και μονοακόρεστων και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων. Μάλιστα, περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα Ω-3 λιπαρών οξέων σε σχέση με τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς, ενώ μειώνουν την «κακή» LDL χοληστερόλη, στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής. Σύμφωνα με έρευνες, 6-8 καρύδια την ημέρα βοηθούν στην απώλεια βάρους και σωματικού λίπους. Επίσης, μειώνουν τα επίπεδα ινσουλίνης με αποτέλεσμα να μην αφήνουν τον οργανισμό να αποθηκεύσει επιπλέον λίπος.
Δημητριακά ολικής άλεσης: Τα δημητριακά ολικής άλεσης, όπως το μαύρο ρύζι είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες περιορίζουν τις φλεγμονές και κρατούν την καρδιά και το έντερο υγιή. Προσέξτε όμως γιατί δεν είναι όλα τα ψωμιά ή οι φρυγανιές που διαφημίζονται ως ολικής άλεσης υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Διαβάζετε τις ετικέτες με προσοχή και αναζητάτε τα συστατικά που περιέχουν και σε τι επίπεδα. Συνήθως τα προϊόντα που δεν είναι ολικής άλεσης περιέχουν υψηλές ποσότητες λίπους που επιδεινώνει τις φλεγμονές.
Φασόλια: Όλων των ειδών τα κόκκινα φασόλια (και μαυροφάσουλα) είναι μια εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών, πρωτεϊνών, ινών, χαλκού, σιδήρου, ασβεστίου, μαγνησίου, φωσφόρου, καλίου και θειαμίνης. Τα φασόλια περιέχουν μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών και βοηθούν στη μείωση της χοληστερίνης, στη σταθεροποίηση του σακχάρου στο αίμα, ενώ ελαττώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου στο στήθος. Μισή κούπα από μαυρομάτικα ή φασόλια γίγαντες περιέχει τουλάχιστον7 γραμμάρια φυτικές ίνες.
Λιπαρά ψάρια: Το σκουμπρί, η σαρδέλα, ο σολομός και τα υπόλοιπα «παχιά» ψάρια περιέχουν υψηλή δόση Ω3 λιπαρών οξέων τα οποία προστατεύουν την καρδιά, τους πνεύμονες, τις αρθρώσεις και τον εγκέφαλο. Αποφύγετε τα ψάρια ιχθυοτροφείου, καθώς περιέχουν μη αποδεκτά επίπεδα Ω6 λιπαρών οξέων. Για να αποκομίσετε τα οφέλη τους τρώτε 2-3 μικρές μερίδες την εβδομάδα.
Καταναλώστε λιγότερες φορές κρέας και σε μικρές ποσότητες: Οι πρωτεΐνες, πρέπει να καλύπτουν μέχρι το 15% των ημερησίως καταναλισκομένων θερμίδων, ενώ οι υδατάνθρακες το 50-60%, εκτός από τις περιπτώσεις με αυξημένα τριγλυκερίδια και χαμηλή HDL-χοληστερόλη, στις οποίες δεν πρέπει να ξεπερνούν το 50%.
Μήλα: Τα μήλα είναι μια καλή πηγή πεκτίνης, μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερίνης και του σακχάρου. Τα μήλα είναι μια καλή πηγή βιταμίνης C, ενός σπουδαίου αντιοξειδωτικού που βοηθά το σώμα να απορροφήσει το σίδηρο και το φολικό οξύ. Ένα μήλο την ημέρα… περιορίζει τα οιδήματα όλων των μορφών, χάρις σε ένα φλαβονοειδές που περιέχει, την κουερσιτίνη, η οποία περιέχεται ακόμη στη φλούδα του κόκκινου κρεμμυδιού. Η συγκεκριμένη ουσία περιορίζει επίσης τον κίνδυνο εκδήλωσης αλλεργιών, καρδιακού επεισοδίου, Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον και καρκίνου του προστάτη και των πνευμόνων. Προτιμήστε τα κόκκινα μήλα επειδή περιέχουν περισσότερα φλαβονοειδή.
Ρόδι: Το ρόδι είναι πλούσιο σε τρεις διαφορετικές μορφές αντιοξειδωτικών ουσιών. Περιέχει τανίνες, ανθοκυανίνες και ελλαγικό οξύ. Ο χυμός ροδιού είναι ιδιαίτερα πλούσιος με τις τρεις αυτές ευεργετικές αντιοξειδωτικές ουσίες. Επιδρώντας στο μεταβολισμό της χοληστερόλης και ιδιαίτερα της LDL-χοληστερόλης, οι αντιοξειδωτικές ουσίες από το ρόδι, μειώνουν τον κίνδυνο αθηρωμάτωσης των αγγείων. Μειώνοντας τον κίνδυνο αυτό, μειώνεται ο κίνδυνος απόφραξης των αγγείων, εμφράγματος του μυοκαρδίου και εγκεφαλικών επεισοδίων. Το ρόδι είναι πλούσιο σε βιταμίνες C, Α, Ε, σίδηρο, κάλιο και αντιοξειδωτικές φυτοχημικές ουσίες όπως οι πολυφαινόλες. Περιέχει επίσης, υψηλές ποσότητες φυτικών ινών, ενώ είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες. Η συγκέντρωση των ευεργετικών αυτών ουσιών για τον άνθρωπο, είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από ότι στο κόκκινο κρασί και στο πράσινο τσάι.
Οι αντιοξειδωτικές ουσίες επιδρούν στο μεταβολισμό της χοληστερόλης, μειώνοντας έτσι τις καταστροφικές επιδράσεις της κακής χοληστερόλης LDL στα αιμοφόρα αγγεία. Επίσης, εκτός από το καρδιαγγειακό σύστημα, οι αντιοξειδωτικές ουσίες φαίνεται ότι έχουν σημαντική κατασταλτική δράση εναντίον του καρκίνου του προστάτη και του καρκίνου του δέρματος.
Ντομάτες: Οι ντομάτες περιέχουν δύο αντιοξειδωτικά -λυκοπίνη και βιταμίνη C- τα οποία προφυλάσσουν από καρδιακές παθήσεις και καρκίνο του προστάτη και των πνευμόνων. Όσο πιο ώριμη είναι η ντομάτα, τόσο περισσότερα θρεπτικά συστατικά περιέχει. Η καλύτερη πηγή λυκοπίνης είναι τα επεξεργασμένα προϊόντα ντομάτας, όπως ο πελτές και ο ντοματοχυμός σε κονσέρβα. Για να βοηθήσετε την απορρόφηση της λυκοπίνης όταν τρώτε φρέσκιες ντομάτες, να τις μαγειρεύετε με λίγο λάδι.
Κρεμμύδια: Τα κρεμμύδια περιέχουν συστατικά που βοηθούν στην ελάττωση της χοληστερίνης και εμποδίζουν την αρτηριοσκλήρυνση, προφυλάσσοντας έτσι από καρδιακές παθήσεις. Τα συστατικά αυτά βοηθούν επίσης στην πρόληψη καρκίνου και ειδικότερα αυτού που προσβάλλει το γαστρεντερικό σύστημα. Περισσότερα θρεπτικά συστατικά βρίσκονται στα κόκκινα και στα κίτρινα κρεμμύδια, ενώ στα λευκά υπάρχουν λιγότερα.
Γλιστρίδα: Η γνωστή «αντράκλα». Αυτοφυής, αποτελεί σπουδαίο σαλατικό της θερινής περιόδου. Συνήθως οι σαλάτες που γίνονται με ωμή γλιστρίδα είναι πολύ νόστιμες, αφού αναμειγνύεται είτε με μαρούλι, είτε με τομάτα και αγγούρι, είτε με μαϊντανό και κρεμμύδι, ενώ δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που γίνεται σαλάτα με βραστό αυγό και πατάτα. Σύμφωνα με νεώτερες έρευνες, η υψηλή περιεκτικότητά της σε λιπαρές ουσίες που καταπολεμούν τη χοληστερίνη, καθιστά τη γλιστρίδα άριστη και υγιεινή τροφή.
Σκόρδο: Το σκόρδο, έχει έντονα καυστική γεύση, δυνατή οσμή και έχει μορφή βολβών που αποτελούνται από μικρότερες σκελίδες. Χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά, όχι μόνο στη μαγειρική τέχνη πολλών λαών, αλλά και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Θεωρείτο αποτελεσματικό για την καταπολέμηση του κρυολογήματος και των μολύνσεων. Το σκόρδο παίρνει τη χαρακτηριστική οσμή του από τις θειούχες ενώσεις που περιέχει. Φαίνεται επίσης, ότι τα ευεργετικά του αποτελέσματα οφείλονται στις ενώσεις αυτές. Όταν μια σκελίδα σκόρδου κοπεί σε πολλά μικρά κομματάκια τότε αρχίζει μια χημική αντίδραση, της οποίας το τελικό παράγωγο είναι μια ουσία που ονομάζεται allicin. Η allicin έχει αντιβακτηριδιακές δράσεις. Έχει μάλιστα την ιδιότητα να θανατώνει επικίνδυνα βακτηρίδια στο στομάχι.
Επιπρόσθετα έρευνες έδειξαν ότι η allicin μπορεί να μειώνει τη χοληστερόλη αίματος και ότι έχει αντιπηκτική δράση. Σύμφωνα με στοιχεία που προέκυψαν, η καθημερινή κατανάλωση φρέσκου σκόρδου ή ακόμη έτοιμων σκευασμάτων σαν συμπλήρωμα στη διατροφή, μπορούν να μειώσουν σε μέτριο βαθμό (μέχρι 9%) τη χοληστερόλη αίματος.
Αγκινάρα: Μελέτη κορυφαίου Πανεπιστημίου της Γερμανίας παρουσιάζει τις ευεργετικές επιδράσεις της αγκινάρας, τόσο στην μείωση της χοληστερίνης όσο και στην βελτίωση των ηπατικών λειτουργιών. Οι ιδιότητες αυτές της αγκινάρας οφείλονται κυρίως σε μια ουσία που εμπεριέχει και καλείται κυναρίνη και η οποία σε προγενέστερες μελέτες απεδείχθη ευεργετική σε καταστάσεις λιπώδους διήθησης του συκωτιού. Άλλη μια λοιπόν έρευνα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι φυτικές τροφές πρέπει να αποτελούν τη βάση της διατροφής.
Φύλλα ελιάς: Είναι ανεβασμένη η χοληστερίνη σας και προσπαθείτε να την κατεβάσετε; Πέρα από τους κλασικούς τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος, δηλαδή την αποφυγή ζωικών λιπαρών και τη σωματική άσκηση, το αφέψημα από φύλλα ελιάς θα σας βοηθήσει να τη ρυθμίσετε. Bράζετε σε σιγανή φωτιά για λίγα λεπτά ένα φλιτζάνι νερό με 10 καλά πλυμένα φύλλα ελιάς. Για να είναι αποτελεσματική η κούρα, πρέπει να την ακολουθείτε επί 21 μέρες κάθε μήνα και να πίνετε 1 φλιτζάνι το πρωί και 1 φλιτζάνι μισή ώρα πριν από κάθε κύριο γεύμα της ημέρας.
Κρόκος: O κρόκος (ή σαφράν) είναι ένα βότανο με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες που ωφελούν την καρδιά: τονώνει την κυκλοφορία του αίματος, προκαλεί διούρηση, μειώνει την υψηλή πίεση, καθώς και τη χοληστερίνη. Επίσης, έχει αντιθρομβωτική δράση. Είναι κατάλληλη επιλογή για τους υπερτασικούς που ταλαιπωρούνται από προβλήματα στο συκώτι και στο μεταβολισμό του λίπους (π.χ. έχουν υψηλή χοληστερίνη). Πώς να το ετοιμάσετε: Ρίχνετε 3-4 στήμονες κρόκου σε 1 φλιτζάνι βρασμένο νερό και τους αφήνετε για 6-8΄. Σουρώνετε και πίνετε το ρόφημα.
Ταραξάκο: Το ταραξάκο είναι ευρέως γνωστό ως αγριοράδικο ή πικραλίδα και θεωρείται ένα από τα πολυτιμότερα φαρμακευτικά φυτά. Το ταραξάκο τονώνει τις λειτουργίες του ήπατος, καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα, διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής και κρατά τη χοληστερίνη σε χαμηλά επίπεδα. Βοηθά εξαιρετικά το συκώτι σαν τονωτικό και το βοηθά να απομακρύνει τοξίνες κάθε προέλευσης. Γι’ αυτό το λόγο το ταραξάκο βοηθάει αποτελεσματικά, ενώ συντελεί δραστικά και στην καύση των λιπαρών. Ένα φυτό με διουρητικές ιδιότητες που όμως δεν δημιουργεί απώλειες καλίου, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα διουρητικά, καθώς περιέχει άφθονη ποσότητα και τροφοδοτεί τον οργανισμό μας όσο το καταναλώνουμε.
Κανέλα: Χρησιμοποιήστε την αντί για ζάχαρη για να δώσετε πιο γλυκιά γεύση στα ροφήματα ή στον καφέ σας. Αν σκεφτείτε πως μια κουταλιά του γλυκού ζάχαρη περιέχει 16 θερμίδες, ενώ η αντίστοιχη κανέλας μόλις 8, μπορείτε να φανταστείτε πόσες θερμίδες μπορείτε να γλιτώσετε το χρόνο αν υποθέσουμε ότι πίνετε καθημερινά έστω έναν καφέ με μία κουταλιά ζάχαρη. Επίσης, χρησιμοποιώντας κανέλα στην κουζίνα σας κάνετε μεγάλη χάρη στην καρδιά σας, καθώς σύμφωνα με έρευνες μισή κουταλιά του γλυκού ημερησίως μειώνει τη χοληστερόλη στον οργανισμό κατά 18% και τα τριγλυκερίδια κατά 30%.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι ακόμη περισσότερο από τα κορεσμένα λίπη που βρίσκονται στη φύση, μεγαλύτερη προσοχή χρειάζεται στα τεχνητά κορεσμένα λίπη που παρασκευάζονται βιομηχανικά με υδρογόνωση των ακόρεστων λιπών και τα οποία ονομάζονται «trans» κορεσμένα. Η επίδραση αυτών των λιπών είναι δυσμενής σε όλα τα λιπίδια, καθώς αυξάνουν την ολική χοληστερόλη, την «κακή» LDL-χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και μειώνουν την «καλή» HDL-χοληστερόλη, με συνέπεια να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. Τα «trans» κορεσμένα βρίσκονται σε διάφορα κράκερς, ντόνατς και μπισκότα τύπου cookies.
Πρέπει να καταναλώνονται τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως φρούτα και λαχανικά. Οι τροφές αυτές είναι γευστικές και δεν περιέχουν θερμίδες, λίπος, ζάχαρη ή αλάτι. Μάλιστα πρέπει να σημειωθεί ότι η κατανάλωση φυτικών ινών πρέπει να αυξηθεί σταδιακά, διότι η μεγάλη κατανάλωση μπορεί να προκαλέσει δυσφορία και φούσκωμα, ιδιαίτερα εάν το άτομο δεν είναι συνηθισμένο στην κατανάλωσή τους. Ειδικότερα η δίαιτα συνίσταται στη μείωση πρόσληψης κορεσμένων λιπών σε επίπεδο κάτω του 7% στο σύνολο των ημερήσιων θερμίδων. Κάθε 1% μείωση των θερμίδων από κορεσμένο λίπος, έχει σαν αποτέλεσμα 2% μείωση της χοληστερόλης.
Ο πιο υγιεινός και σωστός τρόπος διατροφής για το κάθε άτομο είναι να εξατομικεύουμε ένα διατροφικό πρόγραμμα που είναι διαμορφωμένο ειδικά για εσάς και το προσωπικό σας καρδιολογικό προφίλ. Στο ιατρείο μας χρησιμοποιούμε επίσης τον βελονισμό, την ομοιοπαθητική και μια ειδική εξέταση, η οποία μας δείχνει ποια ιχνοστοιχεία, βιταμίνες και βότανα χρειάζεται το κάθε άτομο, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του.
* Ο σκοπός του παρόντος κειμένου είναι να ενημερώσει το κοινό με τον τρόπο που η Φυσικοπαθητική Θεραπευτική εναλλακτικά αντιμετωπίζει θέματα υγείας.
Σημείωση – Παρατήρηση: Τα αναφερόμενα στο άρθρο είναι στοιχεία που αναφέρονται και απορρέουν από τη σχετική βιβλιογραφία με σκοπό την ενημέρωση. Κατ’ ουδένα τρόπο αποτελούν συμβουλές ή οδηγίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε θεραπευτική αντιμετώπιση προβλημάτων. Αν αντιμετωπίζετε συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας, παρακαλούμε να συμβουλευθείτε κάποιον ειδικό που θα αναλάβει τη θεραπεία και θα έχει την ευθύνη της θεραπευτικής προσέγγισης.
-Ματίνα Χρονοπούλου BSc., N.D., Ph.D., Δρ. Φυσικοπαθητικής Θεραπευτικής
Σχολιάστε το άρθρο