Σοκολατρεία

Ικανοποίηση, λαχτάρα, πάθος, ηδονή, ευχαρίστηση, πληρότητα, ευφορία είναι οι λέξεις που συνήθως μας έρχονται στο νου όταν ακούμε «σοκολάτα». Συχνά, μπορεί να σκεφτούμε και τις λέξεις ενοχή, τύψεις ή απαγορευμένο. Αναμφιβόλως, όμως, η σοκολάτα είναι η εστεμμένη βασίλισσα των γλυκών σε όλες τις ηλικίες. Εδώ και αρκετά χρόνια, έχει πάψει να θεωρείται ο απόλυτος αμαρτωλός πειρασμός, αφού όλο και περισσότερες επιστημονικές έρευνες αναφέρονται στις πολλές και ευεργετικές ιδιότητές της.

Μόλις η σοκολάτα κατάφερε να απαλλαχθεί από τα «βαριά της αμαρτήματα» με τη βοήθεια της επιστήμης, ένα άλλο «χτύπημα» ήρθε να βρει τους απανταχού σοκολατομανείς. «Η σοκολάτα εξαφανίζεται», ήταν η είδηση που δημιούργησε πανικό, όχι μόνο στις αγορές, αλλά κυρίως στους φανατικούς εραστές της σοκολάτας. Η τιμή της προβλέπεται να «χτυπήσει κόκκινα» στο μέλλον τόσο που θα καταστεί απρόσιτη για τον μέσο καταναλωτή και θα μιλάμε πλέον για είδος πολυτελείας. Οι βασικοί λόγοι αυτού του φαινομένου είναι δύο.

Ο πρώτος είναι το ότι η παραγωγή κακάο στη Δυτική Αφρική μειώνεται λόγω των νέων ασθενειών που έχουν προσβάλλει τα κακαόδεντρα και της μη αναπλήρωσης των γερασμένων δέντρων. Ο δεύτερος είναι ότι νέοι καταναλωτές σοκολάτας, οι Κινέζοι και οι Ινδοί, βοηθούν στη μείωση της ποσότητας της διαθέσιμης σοκολάτας στον πλανήτη. Οι φθηνές συσκευασμένες λιχουδιές θα περιέχουν την ελάχιστη δυνατή ποσότητα κακάο και θα παρασκευάζονται κυρίως από υποκατάστατα, ενώ η μαύρη σοκολάτα που έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα θα είναι ενδεχομένως ίδιον κοινωνικής τάξης και θα καταναλώνεται κυρίως από τους ευκατάστατους. Παρόλα αυτά, το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμα και η ελπίδα πεθαίνει, όπως είναι γνωστό, τελευταία…

Η ελπίδα που γεννήθηκε με την αποκωδικοποίηση του DNA του κακάο -που σημαίνει ότι μπορεί να βοηθήσει να αυξηθεί η παραγωγή χωρίς να χρειάζεται επιπλέον καλλιεργήσιμη γη, καθώς τα κακαόδεντρα θα μπορούν να αποδίδουν καλύτερους και πιο πλούσιους καρπούς- δεν ακούγεται ουσιαστική και ίσως αποδειχθεί φρούδα.

Με τον όρο σοκολάτα περιγράφουμε μια σειρά από προϊόντα που έχουν ως βασικό συστατικό ή προέρχονται από το κακαόδεντρο.

Είναι ένα από τα βασικά συστατικά στη ζαχαροπλαστική, σε γλυκά, παγωτά ή μπισκότα. Σοκολάτα, επίσης, ονομάζεται και το ζεστό ρόφημα με βάση τη σοκολάτα. Παρασκευάζεται από το τροπικό δέντρο με την επιστημονική ονομασία Theobroma cacao, ονομασία που δόθηκε από τον Σουηδό βοτανολόγο Λινναίο στα μέσα του 1700. Η λέξη Theobroma προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις θεός και βρώση και σημαίνει φαγητό των θεών. Ουσιαστικά, η σοκολάτα έχει πικρή γεύση. Τη γλύκα της χρωστάει στην ζάχαρη που προστίθεται κατά την παρασκευή της.

H καλλιέργεια του κακάο είναι μια διαδικασία που χρειάζεται 3-5 χρόνια για να ολοκληρωθεί και οι αγρότες στη Δυτική Αφρική κερδίζουν μόλις 80 σεντς την ημέρα για τη σκληρή δουλειά τους. Παράλληλα, οι σοδειές γίνονται κάθε χρόνο και πιο φτωχές, αφού το έδαφος σε χώρες, όπως η Γκάνα και η Ακτή Ελεφαντοστού έχει «γονατίσει» μετά από χρόνια εντατικής καλλιέργειας.

Πολλές εταιρείες, ακόμα και μεγάλοι όμιλοι του χώρου, μειώνουν την ποσότητα πραγματικής σοκολάτας στις συνταγές των προϊόντων τους, καθώς οι τιμές του κακάο καταγράφουν μεγάλη άνοδο τα τελευταία χρόνια. Παρά, όμως, την αλματώδη αύξηση της αξίας του κακάο, οι φτωχοί μικροκαλλιεργητές της Αφρικής ή των άλλων τόπων παραγωγής δεν αμείβονται με περισσότερα χρήματα.

Ιστορία και προέλευση της σοκολάτας

Την ανακάλυψη της σοκολάτας την οφείλουμε στους Αζτέκους και τους Μάγιας της Κεντρικής Αμερικής και τοποθετείται χρονικά στο 600 π.Χ. αν και υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξή της που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Οι Αζτέκοι ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τους σπόρους του κακάο για να κατασκευάσουν σοκολάτα. Οι αρχαίοι αυτοί πολιτισμοί λάτρευαν το δέντρο του κακάο, γιατί το θεωρούσαν πηγή δύναμης και πλούτου. Μάλιστα, χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του και σαν νόμισμα.

Σύμφωνα με τον μύθο των Αζτέκων, οι σπόροι του κακάο ήρθαν από τον παράδεισο και η βρώση του καρπού του κακαόδεντρου τους προσέδιδε δύναμη και σοφία. Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι ο θεός Κουετσακοάτλ (Quetzalcoatl) ταξίδεψε στην γη, πάνω στην αχτίδα φωτός του αυγερινού, φέρνοντας μαζί του το κακαόδεντρο από τον παράδεισο για να το προσφέρει στους ανθρώπους. Έμαθαν από τον Κουετσακοάτλ πώς να καβουρδίζουν και να αλέθουν τους σπόρους, παρασκευάζοντας μια θρεπτική πάστα, διαλυτή στο νερό. Παρασκεύαζαν το «τσοκολάτλ» με την προσθήκη καρυκευμάτων ή πικρού νερού, πράγμα που τους έδινε σοφία και γνώση. Η αγγλική λέξη chocolate θεωρείται ότι προήλθε από την λέξη των Μάγια xocoatl ή από αυτήν των Αζτέκων cacahuatl. Οι Αζτέκοι και οι Μάγια, προόριζαν το τσοκολάτλ μόνο για τους αυτοκράτορες, τους πολεμιστές και τους εκλεκτούς και είχε ιερή και εθιμοτυπική σημασία, ως ποτό κατάλληλο για τους θεούς. Επειδή οι κόκκοι κακάο ήταν πολύτιμοι, προσφέρονταν ως δώρα σε διάφορες περιστάσεις, όπως στην ενηλικίωση ενός παιδιού ή σε θρησκευτικές τελετές.

Σήμερα, καλλιεργείται στις χώρες γύρω από τον Ισημερινό και απαντάται στην Καραϊβική, στην Αφρική, στην Νοτιοανατολική Ασία, καθώς και σε νησιά του Νότιου Ειρηνικού.

Οι πρώτοι κόκκοι κακάο έφτασαν στην Ευρώπη από τον Χριστόφορο Κολόμβο ύστερα από την τέταρτη επίσκεψή του στον «Νέο Κόσμο» ανάμεσα στο 1502 και το 1504. Ο πρώτος που συνειδητοποίησε την εμπορική τους αξία ήταν ο συνεξερευνητής του, Don Herman Cortes, ο οποίος έφερε τους κόκκους κακάο στην Ισπανία το 1528. Σταδιακά, η συνήθεια του ροφήματος σοκολάτας εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και έφτασε στην Αγγλία τη δεκαετία του 1650. Το ισπανικό μονοπώλιο καταρρίφθηκε για πρώτη φορά το 1606 από έναν Ιταλό ταξιδιώτη, τον Francesco Carletti, ύστερα από επίσκεψή του στην Κεντρική Αμερική. Το μυστικό της σοκολάτας έφτασε στη Γαλλία το 1615 και στη Γερμανία το 1646.

Το 17ο αιώνα, η ζεστή σοκολάτα είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη και έγινε το αγαπημένο ρόφημα όλων των αριστοκρατών και αυλικών της εποχής, οι οποίοι την κατανάλωναν ως αφροδισιακό και ως αντίδοτο στην κούραση και την εξάντληση.

Η σοκολάτα χρησίμευε αποκλειστικά ως ρόφημα μέχρι τις αρχές της Βικτωριανής εποχής, όπου και ανακαλύφθηκε η τεχνική της μετατροπής της σε στερεή μορφή. Ο εφευρέτης της τεχνικής αυτής είναι άγνωστος.

Το 1674 παρασκευάστηκε για πρώτη φορά σοκολάτα σε στερεή μορφή σε μαγαζί του Λονδίνου. Η βιομηχανική, όμως, παραγωγή της σοκολάτας άρχισε το 1780 στη Βαρκελώνη. Την σοκολάτα γάλακτος επινόησε ο Ελβετός Daniel Peter, ο οποίος πειραματίσθηκε για 8 χρόνια πριν επινοήσει τον τρόπο παρασκευής της σοκολάτας γάλακτος στα 1876. Προώθησε την ιδέα του σε μια ελβετική φίρμα, που δεν ήταν άλλη από τη Νεστλέ.

Στην Ελλάδα, τη σοκολάτα έφερε ο Σπυρίδωνας Παυλίδης. Το 1841 ανοίγει το «Γλυκυσματοποιείον» του και προσφέρει στην υψηλή κοινωνία της νέας πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους μπακλαβά, λουκούμια, κουφέτα κ.α.

Εκεί, γεννήθηκε το 1852, η πρώτη ελληνική «τσοκολάτα» δικής του παραγωγής, κάνοντας το όνομα Παυλίδης συνώνυμο της ελληνικής σοκολάτας για τα επόμενα χρόνια. Το 1859 κάνει την εμφάνισή της η ιστορική πλέον σοκολάτα «Υγείας» και το 1865 παίρνει το πρώτο της χρυσό μετάλλιο στο Παρίσι.

Κακαόδεντρο, ένα δέντρο των τροπικών

Το κακαόδεντρο, Theobroma Cacao, αναπτύσσεται στις τροπικές χώρες, στις κοιλάδες του Αμαζονίου και του Ορινόκου, όπου είναι αυτοφυές, αλλά και στην Ιάβα, στην Κεϋλάνη, στις Δυτικές Ινδίες, στο Καμερούν, στην Γκάνα, στη Νιγηρία, στη Μαδαγασκάρη, το Τρινιντάντ και αλλού.

Το ύψος του φτάνει τα 10 μέτρα, αλλά στις φυτείες το κλαδεύουν στα 4-6 μέτρα, για διευκόλυνση της συγκομιδής. Ανθοφορεί μετά από 4 χρόνια και παραμένει πράσινο και ανθισμένο όλο το χρόνο. Σε κάθε δέντρο μεγαλώνουν 20-30 καρποί, γιατί μόνο 1 στα 1.000 λουλούδια καρποφορεί.

Ο καρπός μεγαλώνει πάνω στον κορμό ή στα μεγάλα κλαδιά, και χρειάζεται 4 μήνες για να ωριμάσει και να πάρει χρώμα κίτρινο έως πορτοκαλί. Όταν οι καρποί ωριμάσουν, η συγκομιδή γίνεται με μικρά δρεπάνια πάνω σε μακριά κοντάρια.

Πρακτικά, ευδοκιμεί στη ζώνη -20 έως +20 μοίρες από τον ισημερινό, σε υγρά και σκιερά μέρη που δεν φυσάει πολύ. Επειδή πρέπει να υπάρχει σκιά για την καλή απόδοση του κακαόδεντρου, οι αγρότες φυτεύουν ανάμεσα στα κακαόδεντρα, μπανανιές ή κοκκοφοίνικες.

Μια φυτεία κακαόδεντρων, αποδίδει για περίπου 25 χρόνια, καρπούς καλής ποιότητας και ποσότητας. Αν η ελάχιστη θερμοκρασία κάποιου μήνα πέσει κάτω από τους 15°C, τότε η σοδειά καταστρέφεται.

Χώρες παραγωγής – Ποικιλίες Κακάο

Το κακάο καλλιεργείται σε μικρές οικογενειακές φάρμες στην Ακτή Ελεφαντοστού, την Γκάνα, τη Νιγηρία και το Καμερούν. Άλλες χώρες παραγωγής του κακάο είναι η Βραζιλία, η Βενεζουέλα, το Μεξικό, η Νικαράγουα, η Γουατεμάλα, η Κολομβία, τα νησιά της Καραϊβικής, η Τζαμάικα, η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Σρι Λάνκα.

Τα κακαόδεντρα διαφέρουν μεταξύ τους, ακριβώς όπως και οι χώρες στις οποίες φύονται. Κάθε ποικιλία έχει τα χαρακτηριστικά της και υπάρχουν δύο βασικά είδη κακάο – συν ένα που προήλθε από τη διασταύρωσή τους.

Η Criollo είναι η πιο σπάνια και ακριβή ποικιλία, με εξαιρετική γεύση και άρωμα, σχεδόν καθόλου πικρή. Καλλιεργείται κυρίως στη Νότια Αμερική, αλλά και στο Εκουαδόρ, τη Βενεζουέλα, τον Ινδικό Ωκεανό και την Ινδονησία. Πρόσφατα, οι επιστήμονες κατάφεραν να αποκωδικοποιήσουν το DNA του κακαόδεντρου της συγκεκριμένης ποικιλίας.

Η πιο συνηθισμένη και διαδεδομένη ποικιλία είναι η Forastero. Είναι ανθεκτικότερη και πιο εύκολη στην καλλιέργεια και χρησιμοποιείται σε σχεδόν όλα τα χαρμάνια σοκολάτας που υπάρχουν. Καλλιεργείται στην Αφρική και τη Βραζιλία και καλύπτει το 80% παγκόσμιας παραγωγής.

Η ποικιλία Trinitario προκύπτει από την ανάμιξη των δύο προηγούμενων και πήρε το όνομά της από το νησί Trinidad. Καλλιεργείται στην Αφρική και τη Βραζιλία και καλύπτει το 10-15% της παγκόσμιας παραγωγής. Δίνει κακάο με λεπτό άρωμα και τείνει να αντικαταστήσει την Forastero.

Η σκοτεινή πλευρά μιας γλυκιάς ιστορίας

Το θέμα της παιδικής εργασίας που σχετίζεται με την συγκομιδή και την καλλιέργεια της σοκολάτας είναι η πικρή πλευρά μιας γλυκιάς ιστορίας. Στην συγκομιδή και στην καλλιέργεια των κακαόδεντρων, η παιδική εργασία είναι πολύ διαδεδομένη στις αφρικάνικες χώρες. Η εθνική συνδικαλιστική ένωση εργαζόμενων στην γεωργία, με έκθεσή της τον Ιούλιο του 2006, κατήγγειλε για μια ακόμη φορά πως ο μέσος όρος ηλικίας δεν ξεπερνά τα 13,5 χρόνια.

Στην Ακτή Ελεφαντοστού, παράγεται σχεδόν η μισή από την παγκόσμια παραγωγή κακάο και οι γονείς πωλούν τα παιδιά τους σε αγρότες για να δουλέψουν στις φάρμες. Ντοκιμαντέρ που μετέδωσε η δανική τηλεόραση, τον Μάρτιο του 2010, συγκλόνισε την κοινή γνώμη με την αποκάλυψη ότι η σοκολατοβιομηχανία προβαίνει σε μεγάλο βαθμό σε πώληση σοκολατών που προέρχονται από φυτείες κακάο όπου χρησιμοποιούνται παιδιά σκλάβοι. Δέκα χώρες έχουν αγοράσει αυτό το ντοκιμαντέρ που έχει τίτλο «H σκοτεινή πλευρά της σοκολάτας», ενώ 20 τηλεοπτικοί σταθμοί το αναμετέδωσαν. Μικρά παιδιά εργάζονται από τις 6 το πρωί μέχρι τις 7 το απόγευμα κάτω από τον καυτό ήλιο, αντιμετωπίζοντας την επίδραση των χημικών φυτοφαρμάκων, τα καθημερινά ατυχήματα και την βαναυσότητα των αφεντικών. Η εκμετάλλευση είναι εξοργιστική και τα παιδιά εργάζονται για ελάχιστα ή καθόλου χρήματα, ένα άθλιο φαγητό και δωρεάν στέγη σε αποθήκες.

Οι πρώτοι ισχυρισμοί για την παιδική εργασία και το σκλαβοπάζαρο παιδιών εμφανίστηκαν το 1998. Το πρωτόκολλο του κακάο, το 2001, ήταν μια προσπάθεια να απαλλαγούμε από τέτοιες πρακτικές, αλλά μάταια. Οι δυτικές πολυεθνικές που ελέγχουν το παγκόσμιο εμπόριο κακάο και προμηθεύονται κακάο, κυρίως από την Δυτική Αφρική συνεχίζουν να αγοράζουν πρώτη ύλη που μαζεύεται από παιδικά χέρια, ενώ ταυτόχρονα φροντίζουν να συμμετέχουν σε εκστρατείες ενάντια στην παιδική εργασία.

Παραγωγή σοκολάτας

Η συγκομιδή των καρπών του κακαόδεντρου γίνεται δύο φορές το χρόνο, χειμώνα και καλοκαίρι. Μετά τη συλλογή, οι καρποί, αφήνονται να ωριμάσουν με μια διαδικασία «ζύμωσης». Οι συνθήκες και η μέθοδος ζύμωσης παίζουν βασικό ρόλο στην ποιότητα του κακάο. Ακολούθως, καθαρίζονται και αποφλοιώνονται. Με κοφτερά μαχαίρια σκίζεται η φλούδα κάθε καρπού και αφαιρούνται από μέσα οι σπόροι, τυλιγμένοι σε μια άσπρη «ψίχα».

Ύστερα, οι σπόροι απλώνονται στον ήλιο για να στεγνώσουν και να ξεραθούν για μερικές μέρες. Αφού αποξηρανθούν, συσκευάζονται και μεταφέρονται στα εργοστάσια παραγωγής σοκολάτας σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Εκεί, οι σπόροι του κακάο ελέγχονται, καθαρίζονται και ταξινομούνται. Στη συνέχεια, καβουρδίζονται, ξεφλουδίζονται και τεμαχίζονται σε μικρά κομμάτια. Αυτά τα κομμάτια αλέθονται όλα μαζί σε ειδικά μηχανήματα και σχηματίζουν τον κακαοπολτό, μια πικρή ζύμη. Το βούτυρο του κακάο προέρχεται από τη διαδικασία μείωσης των λιπωδών συστατικών στον κακαοπολτό, που περιέχει υψηλό ποσοστό ελαίων.

Οι καρποί αλέθονται, δίνοντας την τελική σκόνη που θα βρούμε στην αγορά με το όνομα κακάο. Από τη σκόνη κακάο δεν αφαιρείται ολόκληρο το βούτυρο του κακάο. Ανάλογα με το εργοστάσιο, μια ποσότητα 10% – 20% της σκόνης κακάο είναι φυτικά έλαια.

Ο κακαοπολτός αναμειγνύεται με άλλα υλικά για την παρασκευή της σοκολάτας. Αυτός οδηγείται σε φόρμες που μπαίνουν σε ψυγεία, όπου η σοκολάτα παγώνει και στερεοποιείται. Μετά, συσκευάζονται στις τυλικτικές μηχανές και αποθηκεύονται σε κλιματιζόμενους χώρους, μέχρι να φτάσουν στα καταστήματα πώλησης. Ανάλογα με τον κατασκευαστή, η γνωστή μας σοκολάτα, μπορεί να έχει μεγάλες διαφορές στα ποσοστά των συστατικών της. Τα βασικά μείγματα συστατικών για τους τρεις κύριους τύπους σοκολάτας είναι:

Μαύρη σοκολάτα: ζάχαρη, βούτυρο κακάο, κακαοπολτός και ίσως βανίλια.

Σοκολάτα γάλακτος: ζάχαρη, βούτυρο κακάο, κακαοπολτός, γάλα και βανίλια.

Λευκή σοκολάτα: ζάχαρη, βούτυρο κακάο, γάλα και βανίλια. Στη σοκολάτα μπορεί επίσης να προστεθούν κι άλλα υλικά όπως, ξηροί καρποί, σταφίδες, λικέρ, φρούτα, ρύζι, μπισκότο, καραμέλα κ.α. Ανάλογα με την περιεκτικότητα της κάθε σοκολάτας σε κακάο, βούτυρο κακάο, ζάχαρη, γάλα, και πρόσθετα υλικά προκύπτουν και διαφορετικά είδη. Μερικά από τα πιο δημοφιλή, στην Ελλάδα, είναι: κουβερτούρα (bitter-πικρή), σοκολάτα υγείας, σοκολάτα γάλακτος, αμυγδάλου, λευκή.

Γλυκιά θεραπεία

Δεν χρειάζεται να επισκεφθείτε το ξενοδοχείο Intercontinental Berchtesgaden στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, που διαθέτει spa σοκολάτας, για να απολαύσετε τα ευεργετικά οφέλη της σοκολατοθεραπείας, αφού μπορείτε να την βρείτε πλέον σε σπα και χώρους εναλλακτικών θεραπειών. Πρόκειται για μια ολιστική περιποίηση, κατά την οποία η σοκολάτα απλώνεται στο σώμα ή το πρόσωπο και τρέφει την επιδερμίδα με βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και μέταλλα, ενώ παράλληλα την ενυδατώνει και την κάνει απαλή, λεία και φρέσκια. Στη συνέχεια, γίνεται μασάζ και απολέπιση και η σοκολάτα αφαιρείτε με υγρές πετσέτες.

Τα φλαβονοειδή, το μαγνήσιο και η καφεΐνη βελτιώνουν την υφή της επιδερμίδας, κάνοντάς την απαλή και λαμπερή.

Μπορεί η κατανάλωση σοκολάτας να αντενδείκνυται για την κυτταρίτιδα, η σοκολατοθεραπεία όμως ενδείκνυται για την καταπολέμησή της. Ταυτόχρονα, βοηθά στην αποτοξίνωση του σώματος και έχει αντικαταθλιπτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες, αφού βοηθά στην έκκριση σεροτονίνης από τον εγκέφαλο, η οποία απελευθερώνεται και μέσω της όσφρησης.

Σοκολάτα και Υγεία

Πρόσφατη έρευνα για τη μακροβιότητα έδειξε ότι οι καταναλωτές σοκολάτας ζουν ένα χρόνο περισσότερο από τους μη καταναλωτές. Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος, καθώς όσοι καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες σοκολάτας έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής λόγω των υψηλών ποσοστών λιπαρών που περιέχει και τα οποία οδηγούν σε παχυσαρκία και καρδιαγγειακά προβλήματα.

Παρόλα αυτά, η σοκολάτα προάγει την παραγωγή ενδορφινών, ορμονών που θεωρούνται το φυσικό παυσίπονο του οργανισμού και παράγουν αισθήματα ευχαρίστησης και ευφορίας. Ένα μικρό μόνο κομμάτι σοκολάτας μπορεί να μας φτιάξει τη διάθεση για αρκετή ώρα και να απελευθερώσει σίδηρο, βοηθώντας στην ταχύτερη μεταφορά οξυγόνου στον εγκέφαλο, πράγμα που μας κάνει να νιώθουμε πνευματική εγρήγορση.

Γιατί η σοκολάτα μας κάνει να νιώθουμε τόσο όμορφα; Είναι μόνο η υπέροχη γεύση της;

Η σοκολάτα έχει ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες λόγω της φαινυλαιθυλαμίνης που περιέχει. Επίσης, μετά την κατανάλωσή της απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο οι ενδορφίνες, φυσικά οπιοειδή, τα οποία έχουν αναλγητικές ιδιότητες ανακουφίζοντας από χρόνιους πόνους και βελτιώνουν τη διάθεση. Η μαύρη σοκολάτα αποτελεί ένα φυσικό παυσίπονο για τον οργανισμό. Επίσης, η κατανάλωση σοκολάτας για λόγους απόλαυσης ενεργοποιεί στον εγκέφαλο έναν μηχανισμό αντιπερισπασμού, ο οποίος υπερισχύει του μηχανισμού που προκαλεί τον πόνο, συμβάλλοντας στην αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης και ενδορφινών, των φυσικών, δηλαδή οπιοειδών του οργανισμού, που ρυθμίζουν τη διάθεση.

Η μαύρη σοκολάτα περιέχει μια μεγάλη ποσότητα φλαβονοειδών, τις φυσικές αντιοξειδωτικές ουσίες που προστατεύουν το οργανισμό μας από την καταστροφή που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Οι ελεύθερες ρίζες παράγονται είτε μέσω της φυσιολογικής λειτουργίας του μεταβολισμού είτε με την άσκηση είτε με την έκθεσή μας σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα ή η μολυσμένη ατμόσφαιρα.

Οι κατεχίνες και οι επικατεχίνες είναι οι κυριότερες κατηγορίες φλαβονοειδών. Ευεργετούν κυρίως το καρδιαγγειακό σύστημα, την εγκεφαλική λειτουργία και τον μεταβολισμό. Οι επικατεχίνες προστατεύουν από τις αμυλοειδείς πλάκες που προκαλούν νόσο του Άλτσχαϊμερ και άλλες ασθένειες του εγκεφάλου. Πληθώρα ερευνών τα τελευταία χρόνια συνδέουν την λογική κατανάλωση σοκολάτας με την προστασία από τον καρκίνο και τα καρδιοαγγειακά προβλήματα. Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι κατεχίνες έχουν καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες, αφού εμποδίζουν την οξείδωση της κακής χοληστερόλης στα τοιχώματα των αρτηριών που αποτελεί το βασικότερο παράγοντα ανάπτυξης αθηροσκλήρωσης. Επίσης, έχουν αντιθρομβωτικές ιδιότητες, αποτρέποντας τη δημιουργία θρόμβων στις αρτηρίες.

Οι καρποί του κακαόδεντρου έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε πολύτιμα μέταλλα, όπως μαγνήσιο, κάλσιο, σίδηρο, ψευδάργυρο, χαλκό, κάλιο και μαγκάνιο. Η θεοβρωμίνη που περιέχει είναι ένα ελαφρύ αντικαταθλιπτικό και ήπια διουρητική δράση, ενώ επίσης συμβάλλει στη χαλάρωση των λείων μυών στους πνεύμονες.

Ακόμα, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη Γερμανών επιστημόνων, η κατανάλωση ενός φλιτζανιού ζεστής σοκολάτας καθημερινά μπορεί να βοηθήσει στην απόκτηση ενός λαμπερού και νεανικού δέρματος, ενώ το δέρμα γίνεται λιγότερο επιρρεπές στα ηλιακά εγκαύματα. Οι βελτιώσεις, εικάζουν οι επιστήμονες, ότι προέρχονται από τις φλαβονόλες.

Οι βιταμίνες που περιέχει η σοκολάτα (B1, B2, D, E), έρχονται να προσθέσουν επιπλέον στοιχεία για την απενοχοποίηση της, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει «κακή» τροφή στη φύση, αλλά μόνο λανθασμένος τρόπος κατανάλωσης της.

Παρόλα αυτά, ναι, η σοκολάτα μας παχαίνει λόγω των θερμίδων που μας προσδίδει, λόγω κυρίως της ζάχαρης, αλλά και των λιπαρών. Μάλιστα, το ποσοστό ζάχαρης στη σοκολάτα είναι πιο επιβλαβές για την υγεία μας από το αντίστοιχο ποσοστό λίπους.

Θα πρέπει, τέλος, να αναφερθεί ότι μπορεί η σοκολάτα να μην είναι επικίνδυνη σε λογικές ποσότητες για τον άνθρωπο, όμως για τα σκυλιά και τα κατοικίδια είναι, γιατί μεταβολίζουν τη θεοβρωμίνη της σοκολάτας πιο αργά από τους ανθρώπους. Τα ζώα κινδυνεύουν, αφού επηρεάζεται η καρδιά, τα νεφρά και το κεντρικό, νευρικό τους σύστημα.

Η «άλλη» σοκολάτα

Γιατί να προτιμήσω σοκολάτα βιολογικής καλλιέργειας; Για τους ίδιους λόγους που προτιμάμε γενικά βιολογικά προϊόντα. Γιατί είναι απαλλαγμένα από φυτοφάρμακα και κάθε είδους βιομηχανικά χημικά, με καλλιέργειες που σέβονται το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου. Οι βιολογικές σοκολάτες είναι προϊόντα ποιότητας, με υψηλή περιεκτικότητα σε κακαόμαζα.

Η υπερβολική εκμετάλλευση των παραγωγών που κυρίως εμπλέκονται στην παραγωγή της σοκολάτας γέννησε το κίνημα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου, το λεγόμενο fair trade. Σε αντίθεση με το συμβατικό διεθνές εμπόριο, το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο στοχεύει στον περιορισμό της φτώχειας και στη βιώσιμη ανάπτυξη των οικονομικά μη προνομιούχων παραγωγών του αναπτυσσόμενου κόσμου, προστατεύοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον και εξασφαλίζοντας ίσες ευκαιρίες και ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Αυτό γίνεται ταυτόχρονα με την υψηλή ποιότητα προϊόντων, τα οποία είναι συνήθως και βιολογικής παραγωγής.

Η πιστοποίηση των παραγωγών και των προϊόντων τους γίνεται από οργανισμούς πιστοποίησης υπεύθυνους για το διαρκή έλεγχο των παραγωγών, των εισαγωγέων και των εμπόρων που έχουν άδεια να χρησιμοποιούν ετικέτες fair trade, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι τα προϊόντα τους σέβονται αυστηρά τα κριτήρια του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.

Καθόλη τη διάρκεια του κύκλου παραγωγής ενός προϊόντος fair trade όλα τα δικαιώματα των εργαζομένων είναι σεβαστά (μη εκμετάλλευση παιδικής εργασίας, παροχή ασφάλειας, μισθός που ξεπερνά τις ανάγκες επιβίωσης κλπ.) και οι παραγωγοί μπορούν να παράγουν χωρίς να υφίστανται κρατική ή παρακρατική βία.

Μέρος των κερδών επανεπενδύεται για την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Επιπλέον, το προϊόν fair trade φτάνει στο ράφι ενός μαγαζιού του αναπτυγμένου κόσμου, με μια καθαρή τιμή που εξηγεί τον επιμερισμό του κόστους και με το στόχο να ενημερώνει τον καταναλωτή για τη διαδικασία και τη φιλοσοφία της παραγωγής του κάνοντάς τον συνειδητοποιημένο πρωταγωνιστή της επιλογής του.

Στην Ευρώπη, υπάρχουν περισσότερα από 3.000 καταστήματα και 70.000 σημεία λιανικής πώλησης προϊόντων fair trade, που απασχολούν εκατοντάδες εργαζόμενους και σχεδόν 100.000 εθελοντές.

Chocoholism

Κάποιοι άνθρωποι είναι εξαιρετικά εθισμένοι στη σοκολάτα σε ακραίο σημείο. Οι αγγλόφωνοι περιέγραψαν την κατάσταση ως chocoholism. Η επιστήμη παρόλα αυτά δεν δέχεται τον όρο «εθισμός», θεωρώντας ότι δεν υφίσταται σε σχέση με τη σοκολάτα. Τουλάχιστον 300 διαφορετικές χημικές ουσίες κρίνονται «υπεύθυνες» για την ακατανίκητη λαχτάρα που νιώθουμε για τη σοκολάτα.

Η γλυκιά της γεύση δεν είναι ικανή εξήγηση του φαινομένου. Το πάθος για σοκολάτα πιθανότατα οφείλεται, καταρχήν, στην σεροτονίνη και την ντοπαμίνη, που διεγείρονται με την κατανάλωσή της.

Οι δυο ουσίες είναι οι νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνοι για την αίσθηση ευεξίας και ικανοποίησης που μας νιώθουμε. Επίσης, η σοκολάτα περιέχει φαινυλαιθυλαμίνη, ουσία υπεύθυνη για συναισθήματα ενθουσιασμού και τρυπτοφάνη, μια ουσία από την οποία συντίθεται η σεροτονίνη.

Οι γυναίκες νιώθουν συχνά την ανάγκη για την κατανάλωση σοκολάτας λίγο πριν από την έμμηνο ρύση, πράγμα που ενδεχομένως οφείλεται στην περιεκτικότητά της σε μαγνήσιο, το οποίο «απαλύνει» την ένταση που νιώθει κανείς. Επιπλέον, η σοκολάτα μας βοηθά να είμαστε και σε μια σχετική εγρήγορση, αφού περιέχει δύο ελαφρά διεγερτικά σε μέτριες ποσότητες: την καφεΐνη και τη θεοβρωμίνη. Η πιο ψυχοτρόπος, όμως, ουσία της σοκολάτας θεωρείται το ανανταμίδιο που είναι επίσης ένας πανίσχυρος νευροδιαβιβαστής. Σοκολάτα με μέτρο λοιπόν, και αφεθείτε στο απόλυτο… γλυκό!

Στοιχεία από: www.cadbury.gr, www.baretti.com, Journal of Medical Food, εφημερίδα «το Βήμα»