Βιοδυναμική καλλιέργεια

Όταν ο ουρανός αγγίζει τη γη

Και ενώ νομίζαμε ότι δεν θα μπορούσαμε να γευθούμε τίποτα πιο υγιεινό και νόστιμο εκτός από τα βιολογικά προϊόντα, τα προϊόντα βιοδυναμικής καλλιέργειας βρίσκονται εδώ για να μας μάθουν ότι ακόμα και το καλύτερο επιδέχεται περαιτέρω βελτίωσης. Τα συναντάμε στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων με την επισήμανση DEMETER, αλλά ξέρουμε τι πραγματικά είναι;

Τι είναι η βιοδυναμική γεωργία;

Η βιοδυναμική γεωργία λειτουργεί όπως και η βιολογική γεωργία προχωρώντας, όμως, ένα βήμα παραπέρα και λαμβάνοντας υπ’ όψιν της και τις αφανείς δυνάμεις που βρίσκονται γύρω μας στη φύση και το σύμπαν. Αποτελεί μια προχωρημένη μέθοδο βιοκαλλιέργειας, στην οποία δεν χρησιμοποιούνται χημικά φάρμακα και λιπάσματα, όπως και στην περίπτωση των βιολογικών προϊόντων.

Βασισμένη στα διδάγματα του Rudolf Steiner και του κινήματος της Ανθρωποσοφίας, η βιοδυναμική γεωργία βασίζεται στην πεποίθηση ότι τα φυτά επηρεάζονται, όχι μόνο από το έδαφος και το νερό, αλλά κι από ό, τι υπάρχει και συμβαίνει «ψηλά» από πάνω τους: το κλίμα, τον ήλιο, τη σελήνη, το σύμπαν και τις αόρατες συνισταμένες του. Η κατανόηση των κοσμικών ρυθμών είναι σημαντική για τη βιοδυναμική γεωργία. Το τί γίνεται στη γη συνδυάζεται με αυτά που συμβαίνουν στον ουρανό. Οι φάσεις της Σελήνης (όχι και τόσο καινούργιο, αφού τις λάμβαναν υπόψη τους και οι παλιοί γεωργοί) και οι κινήσεις των ουράνιων σωμάτων παίζουν ρόλο πρωταρχικό στο πότε και πώς θα γίνουν οι κάθε λογής εργασίες στο κτήμα. Τα φυτά έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν όλο το δυναμικό τους και να δώσουν τελικά πιο γευστικά και υγιεινά προϊόντα.

Για την βιοδυναμική καλλιέργεια απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει τις πνευματικές και κοσμικές δυνάμεις, μαζί με διάφορες προετοιμασίες για την ενίσχυση των συνθηκών ανάπτυξης των φυτών. Η βιοδυναμική γεωργία στοχεύει στο να γίνει το αγρόκτημα ένας ζωντανός οργανισμός με την μέγιστη εφικτή αυτάρκεια, δηλαδή τη μείωση όσο περισσότερο δυνατόν των εισροών και την αύξηση της παραγωγικότητας. Έχει ειπωθεί, ότι η βιοδυναμική καλλιέργεια είναι για το φυτό ότι είναι η ομοιοπαθητική θεραπεία για τον άνθρωπο.

Το κάθε αγρόκτημα δεν είναι απρόσωπο, ψυχρό, τεχνοκρατικό και όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιδιώκεται η τόνωση της ιδιοτυπίας του, να έχει δηλαδή αυτό τη δική του ατομικότητα. Πολύ πριν αρχίσουμε να συζητάμε ζητήματα οικολογίας και αειφορικότητας, ο Ρούντολφ Στάινερ διακήρυττε ότι το αγρόκτημα θα πρέπει να νοηθεί ως ένας ζωντανός οργανισμός και μάλιστα προσαρμοσμένος στις τοπικές συνθήκες. Έδαφος, ζωή του εδάφους, φυτά και ζώα από τη φύση βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Η προσωπικότητα του καλλιεργητή, οι γνώσεις και ο χαρακτήρας του επηρεάζουν το ίδιο το αγρόκτημα και το τελικό προϊόν και αυτό δεν είναι κάτι ανεπιθύμητο. Σαν αποτέλεσμα, τα προϊόντα λαμβάνουν από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αγροκτήματος, τη δική τους ταυτότητα. Τα προϊόντα βιοδυναμικής καλλιέργειας φέρουν την διεθνή διάκριση DEMETER μαζί με την διάκριση βιολογικό προϊόν.

Συναντήσαμε τον κύριο Γαβριήλ Πανάγο, ο οποίος είναι σύμβουλος βιοδυναμικής γεωργίας Demeter και πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης της Βιοδυναμικής Γεωργίας στην Ελλάδα και ένας από τους πρωτοπόρους σε θέματα βιολογικής και βιοδυναμικής καλλιέργειας στην Ελλάδα, για να μας κατατοπίσει σχετικά.

Ποιες είναι οι διαφορές της με την βιολογική γεωργία;

Η βιοδυναμική καλλιέργεια δεν αρκείται στην μη χρήση χημικών και το σεβασμό στο περιβάλλον, αλλά κοσμικές και ζωτικές δυνάμεις και αλληλεπιδράσεις, περιβάλλον και Σύμπαν λαμβάνονται υπ’ όψη στις εργασίες ανάλογα και με τους ρυθμούς τους.

Τα προϊόντα που παράγονται μέσω της βιολογικής γεωργίας έχουν ως προϋπόθεση την πιστοποίηση «πλήρες βιολογικό προϊόν» και η παραγωγή τους (και τυχόν μεταποίηση) ελέγχεται επιπρόσθετα σύμφωνα με τις προδιαγραφές Demeter. Έχουν ιδιαιτερότητα στην ποιότητά τους, ποιότητα Demeter, παγκοσμίως κατοχυρωμένη και γνωστή.

Τα βιοδυναμικά προϊόντα εκτός από υγεία και ζωτικότητα προσφέρουν και έμμεσα δυνατότητες για πνευματική εξέλιξη στον άνθρωπο. Όταν παίρνουμε υπόψη και ισορροπούμε κατάλληλα όλους τους παράγοντες στους οποίους δίνει σημασία η βιοδυναμική γεωργία, τα φυτά εκφράζουν όλο το δυναμικό τους, πράγμα που το βλέπουμε σαν καλύτερη ανάπτυξη, ζωτικότητα, αντοχή, και τέλος στα πιο γευστικά και υγιεινά προϊόντα. Η μεγάλη διαφορά, όμως, είναι ότι πίσω από την βιοδυναμική βρίσκεται μια ολόκληρη φιλοσοφική κοσμοθεωρία που συνδέει την ανθρώπινη επέμβαση στις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία με τις ορατές και αόρατες συμπαντικές  δυνάμεις.

Rudolf Steiner: ο θεμελιωτής της βιοδυναμικής καλλιέργειας

Οι θεμελιακές αρχές της βιοδυναμικής τέθηκαν το 1924 από τον Γερμανό Rudolf Steiner, ο οποίος προσπάθησε να δώσει απαντήσεις στις αγωνίες και τις απορίες των γεωργών της εποχής του σχετικά με το γιατί υποβαθμίζεται η ποιότητα του εδάφους και αλλοιώνεται η ποιότητα της σοδειάς από τη χρήση των χημικών φαρμάκων και των λιπασμάτων. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε μια γεωργική ερευνητική ομάδα για να τεστάρει τις απόψεις του Steiner και σήμερα πια διδάσκεται η βιοδυναμική σε όλα τα πανεπιστήμια, ενώ στο Πανεπιστήμιο του Κάσελ υπάρχει ως ξεχωριστό τμήμα σπουδών με τη δική του έδρα.

Ο Rudolf Steiner, είναι ο ιδρυτής της Βιοδυναμικής Γεωργίας, αυτός που έθεσε τις βάσεις και τους κανόνες της. Ο Steiner γεννήθηκε στην Αυστρία το 1861 και σπουδαστής ακόμη, μελέτησε και δούλεψε τα επιστημονικά γραπτά του Goethe. Από το 1890 έως 1897, συνεργάστηκε στο αρχείο του Goethe και Schiler στη Βαϊμάρη. Από το 1902 ανέπτυξε μια πιο εντατική δραστηριότητα με την ιδιότητα του συγγραφέα και του ομιλητή σεμιναρίων, πρώτα στο χώρο της Θεοσοφίας και έπειτα στην Ανθρωποσοφική, την «πνευματική επιστήμη». Η Ανθρωποσοφία εκτός από την εφαρμογή της στη γεωργία έχει εφαρμογή σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης έκφρασης και ζωής και κυρίως στην Παιδαγωγική, την Ιατρική, την Φαρμακολογία, την Τέχνη, τα Οικονομικά, την Κοινωνιολογία. Εκτός από τα τριάντα βιβλία του Rudolf Steiner φιλοσοφικού χαρακτήρα, διασώζονται περίπου και 6000 σεμινάρια. Ένα από αυτά, είναι και το σεμινάριο περί γεωργίας στο Koberwitz, όπου έθεσε τις βάσεις αυτής που σήμερα καλούμε Βιοδυναμική γεωργία.

Ήταν ένα κλασικό σεμινάριο, με την συμμετοχή 100 περίπου απλών γεωργών της εποχής του 1924 που λεγόταν «Πνευματοεπιστημονικές βάσεις για ευδοκίμηση της γεωργίας». Το σεμινάριο αποδείχθηκε ιδιαίτερα σημαντικό για το ξεκίνημα της βιολογικής καλλιέργειας, διότι από τότε είχε παρατηρηθεί μια κάμψη της ποιότητας στα γεωργικά προϊόντα με την έλευση της βιομηχανικής, συμβατικής γεωργίας. Ο Steiner προσπάθησε να δώσει απαντήσεις στις αγωνίες και τις απορίες των γεωργών της εποχής του σχετικά με το γιατί υποβαθμίζεται η ποιότητα του εδάφους και αλλοιώνεται η ποιότητα της σοδειάς από τη χρήση των χημικών φαρμάκων και των λιπασμάτων. Σε αυτή τη συνάντηση αναδείχθηκε ένας άλλος τρόπος «ανάγνωσης» των φυσικών φαινομένων. Έτσι, μπήκαν οι πρώτες βάσεις για την «ολιστική» θεώρηση της γεωργικής εκμετάλλευσης, βάσει της οποίας υπάρχει άμεση σχέση αφενός με το οικοσύστημα που την περιβάλλει, αφετέρου όμως και με τον πλανήτη Γη, αλλά και με ολόκληρο το σύμπαν.

Με άλλα λόγια, το αγρόκτημα αντιμετωπίζεται ως ένας ζωντανός οργανισμός. Το έδαφος μαζί με τις μορφές ζωής που υπάρχουν σ’ αυτό, τα φυτά, τα ζώα, ο ίδιος ο άνθρωπος, καθώς και ολόκληρο το σύμπαν, βρίσκονται σε μια συνεχή αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.

Τρία χρόνια αργότερα δημιουργείται ο πρώτος συνεταιρισμός για την εμπορία των βιοδυναμικών προϊόντων και καθιερώνεται για πρώτη φορά το σήμα demeter. Το 1932, η βιοδυναμική γεωργία άρχισε να εφαρμόζεται σε Αυστρία, Ελβετία, Ολλανδία, Σουηδία, Νορβηγία και Μεγ. Βρετανία. Τις επόμενες δεκαετίες, εξαπλώνεται και στις άλλες ηπείρους, φθάνοντας έτσι στο 1997, όταν εκπρόσωποι από 19 ανεξάρτητες οργανώσεις Demeter (από Αυστρία, Αυστραλία, Βραζιλία, Καναδά, Δανία, Αίγυπτο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Μ. Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Ν. Ζηλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία και ΗΠΑ) δημιουργούν την Demeter Ιnternational.

Τι διασφαλίζουν στον καταναλωτή τα προϊόντα ποιότητας Demeter;

Με την βιοδυναμική καλλιέργεια οι ρίζες των φυτών διεισδύουν και απλώνονται περισσότερο και επιπλέον αναπτύσσονται περισσότεροι ωφέλιμοι μικροοργανισμοί.

Αυτό κάνει το φυτό δυνατό και με μεγάλη αντοχή. Οι καρποί ωριμάζουν σε πληρότητα με όλα τους συστατικά. Μετά την συγκομιδή αντέχουν περισσότερο. Έχουν καλή γεύση και συμπεριφορά, διατηρούν περισσότερες βιταμίνες και ζωντάνια, δεν μαραίνονται τόσο εύκολα, έχουν καλύτερη οργανοληπτική αποδεκτικότητα από τον ανθρώπινο οργανισμό. Επιπλέον, ο καταναλωτής ξέρει ότι αγοράζοντας τέτοια προϊόντα ενισχύει κάποιον που λειτουργεί εξυγιαντικά στη φύση και στον άνθρωπο.

Βασικές πρακτικές αρχές της βιοδυναμικής γεωργίας

Όπως είπαμε, στη βιοδυναμική γεωργία συνδυάζονται οι γήινες με τις πνευματικές δυνάμεις σε μια έκφραση ζωής και μια ολιστική προσέγγιση της γεωργίας. Πρακτικά και συνοπτικά, σε ένα βιοδυναμικό αγρόκτημα εφαρμόζονται:

– Ζωντάνεμα του εδάφους, δηλαδή ποικιλομορφία στους οργανισμούς του εδάφους με κατάλληλη οργανική λίπανση, η οποία δεν θα περιέχει μόνο υλικά, αλλά θα δημιουργεί και ευνοϊκές συνθήκες και τάσεις, δυνάμεις, ώστε να ευνοείται η βλάστηση και δυναμικότητα των αναπτυσσομένων φυτών

– Το αγρόκτημα θα πρέπει να γίνει ένας ζωντανός οργανισμός με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια, μείωση των εισροών στο μέτρο του εφικτού και αύξηση της παραγωγικότητας

– Στη βιοδυναμική γεωργία, η παραγωγή των συγκεκριμένων οργανικών λιπασμάτων επιτυγχάνεται με την εφαρμογή της κομποστοποίησης υπολειμμάτων, καθώς και με την χρήση συγκεκριμένων παρασκευασμάτων, στα οποία έχουν δοθεί επτά νούμερα από το 500 έως το 507.

– Τα γεωργικά ζώα του κτήματος (το ιδεώδες είναι να υπάρχουν, διαφορετικά να είναι από την περιοχή τουλάχιστον ελευθέρας βόσκησης) πρέπει ως επί το πλείστον να τρέφονται με φυτά και καρπούς που έχουν αναπτυχθεί μ’ αυτό τον τρόπο, ώστε να προσφέρουν όχι μόνο τα άριστα ζωικά προϊόντα, αλλά και την κατάλληλη κοπριά που θα κομποστοποιείται και θα μπαίνουν τα βιοδυναμικά παρασκευάσματα. Αυτό το κομπόστ θα γίνεται έτσι το εμβόλιο γονιμότητας, για το συγκεκριμένο κτήμα. Θα μεταφέρει έτσι και μηνύματα από το Σύμπαν.

– Οι κοσμικές ενέργειες, οι ενέργειες δηλαδή που προέρχονται από όλους τους πλανήτες επηρεάζουν τις φυσιολογικές δραστηριότητες των φυτών. Εξαιτίας των διαφορών αυτών των βοηθητικών ενεργειών, το φύτεμα κατά την διάρκεια συγκεκριμένων ημερών του κύκλου της σελήνης είναι σημαντικό. Οι παλιοί αγρότες και καλλιεργητές γης συνήθιζαν να συνδέουν τις γεωργικές εργασίες τους με τις φάσεις της σελήνης.

– Περιέχονται οδηγίες για την κατάλληλη ημέρα και ώρα φύτευσης των μονοετών φυτών, τις μεταφυτεύσεις, τα σκαλίσματα, τα ποτίσματα, τα κλαδέματα και τα ραντίσματα με τα κατάλληλα βιοδυναμικά και ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Υπάρχουν ακόμη και προειδοποιήσεις για τις ημέρες με τον μεγαλύτερο κίνδυνο προσβολής παθογόνων.

– Στη βιοδυναμική καλλιέργεια δίνεται μεγάλη σημασία και στην καλή αισθητική του αγροκτήματος με όσο το δυνατόν πιο φυσικούς τρόπους. Προτιμώνται οι φυτικοί φράκτες και οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε άνθρωπος και κτήμα να «αισθάνονται» ευχάριστα. Ο άνθρωπος μέσα στο κτήμα του δεν θα πρέπει να νιώθει καταναγκασμό, αλλά ευχαρίστηση.

Πώς αποκτά ένας καλλιεργητής ή εταιρεία το σήμα ποιότητας Demeter;

Για ν’ αναγνωριστούν τα προϊόντα ως βιοδυναμικά και να λάβουν το διεθνώς κατοχυρωμένο και αναγνωρισμένο σήμα εγγύησης της ιδιαίτερης αυτής ποιότητας DEMETER, σύμφωνα με τον κο Πανάγο, απαιτούνται:

1) Να μετατραπούν όλα τα κτήματα του ιδιοκτήτη σε Demeter, κάτι που δεν ισχύει για την βιολογική γεωργία

2) Ο παραγωγός να γνωρίζει όσα εισάγει και χρησιμοποιεί στο κτήμα: πώς παράγονται, τι κάνουν. Γενικά, γίνεται αυστηρότερη επιλογή σε όλα τα είδη που εισάγονται στο κτήμα (εισροές). Ένα οργανικό λίπασμα που επιτρέπεται στα βιολογικά προϊόντα στα Demeter μπορεί μην επιτρέπεται

3) Να χρησιμοποιεί υποχρεωτικά τα βασικά βιοδυναμικά σκευάσματα. Για τα βιοδυναμικά παρασκευάσματα υπάρχουν όλες οι οδηγίες παραγωγής και χρήσης τους. Μπορεί επιπλέον ο καθένας να φτιάξει και ομοιοπαθητικά σκευάσματα κατά περίπτωση π.χ. για έλεγχο εντόμων. Στα σεμινάρια δίδονται ανάλογες εξηγήσεις για αυτά.

4) Το αγρόκτημα, η επιχείρηση, να έχει και να συνεχίζει να έχει την πιστοποίηση: πλήρως βιολογικό προϊόν της ευρωπαϊκής κοινότητας

5) Να εφαρμόζεται επιπλέον και ο κανονισμός, οι προδιαγραφές, Demeter για να φθάσουν τα προϊόντα στην ιδιαίτερη ποιότητα DEMETER.

6) Το αγρόκτημα να ξεκινήσει επίσημα (υποβολή αίτησης) με έναν αναγνωρισμένο σύμβουλο βιοδυναμικής. Στην αρχή πολλά θα γίνονται σε συνεννόηση με τον σύμβουλο.

7) Ο υπεύθυνος του κτήματος, επιχείρησης, είναι επιθυμητό (αλλά όχι υποχρεωτικό) να συμμετάσχει σ’ έναν σύλλογο, οργάνωση, βιοδυναμικής γεωργίας αναγνωρισμένο από την Demeter International και να παρακολουθήσει κάποια ανάλογα σεμινάρια (τα οργανώνει ο σύλλογος).

8) Να ελέγχεται για την εφαρμογή του κανονισμού Demeter από έναν φορέα εξουσιοδοτημένο από την οργάνωση βιοδυναμικής της χώρας ή την Demeter International.

Εφαρμογή της καλλιέργειας παγκοσμίως και στην Ελλάδα

Σήμερα, υπάρχουν στον κόσμο δεκαοκτώ χώρες που έχουν αναγνωρισμένη βιοδυναμική γεωργία και ανάλογες οργανώσεις, οι οποίες διαχειρίζονται το σήμα Demeter και αυτές με εκπροσώπους τους συνιστούν την Demeter International. Εδώ, και λίγα χρόνια κάποιοι παραγωγοί, βιοκαλλιεργητές κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη βιοδυναμική καλλιέργεια και ήδη δοκιμάζουν ορισμένα στοιχεία της βιοδυναμικής στις καλλιέργειές τους, χωρίς όμως να έχουν ενταχθεί επίσημα σ’ αυτήν με τις στις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν. Έτσι, μέχρι σήμερα μόνο ένα ελληνικό αγρόκτημα έχει πιστοποιηθεί ως βιοδυναμικό.

Από το ενδιαφέρον κάποιων παραγωγών για την ποιότητα Demeter, ιδρύθηκε ένας αναγνωρισμένος βιοδυναμικός σύλλογος και στη χώρα μας, ο «Σύλλογος Προώθησης της Βιοδυναμικής Γεωργίας Για την Παραγωγή των Προϊόντων Ποιότητας Demeter» ή όπως ευρέως είναι γνωστός ο Σύλλογος Demeter. Το 2008, πήρε και την επίσημη ελληνική νομιμοποίηση.

Ελληνικός Σύλλογος Demeter

Ο «Σύλλογος Προώθησης της Βιοδυναμικής Γεωργίας Για την Παραγωγή των Προϊόντων Ποιότητας Demeter» ή απλώς «Σύλλογος Demeter», με πρόεδρο τον Γαβριήλ Πανάγο, είναι μέλος της διεθνούς οργάνωσης Demeter και αποτελεί τον σύνδεσμο στην Ελλάδα όσων θέλουν να προχωρήσουν στην ποιότητα DEMETER, είτε είναι παραγωγοί, είτε και μεταποιητές. Επιπλέον, εκπροσωπεί την διεθνή ομάδα: Demeter International. Στην Ελλάδα, αν και κάποια κτήματα έκαναν αίτηση για να λάβουν το σήμα ποιότητας Demeter, δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις και δεν ήταν έτοιμα για κάτι τέτοιο και μόνο ένα κατάφερε να πάρει πιστοποίηση. Η πιστοποίηση προς το παρόν δίνεται σε συνεργασία με την διεθνή οργάνωση, αφού ο ελληνικός σύλλογος είναι σχετικά καινούργιος. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες για τη βιοδυναμική καλλιέργεια στην ιστοσελίδα του συλλόγου που θα δημιουργηθεί www.demeter-hellas.gr.

Πληροφορίες για την βιοδυναμική γεωργία και τον σύλλογο

Γαβριήλ Πανάγος, σύμβουλος βιοδυναμικής γεωργίας Demeter, τηλ.: 210 6827083, Λ. Ορέων 88, Χαλάνδρι. Γραμματέας: Δημήτρης Παπαϊωάννου 22350 51089

Εταιρείες που διακινούν βιοδυναμικά προϊόντα στην Ελλάδα

– BIOKIPOS, τηλ.: 210 2223086

– ΜΟΡΦΕΑΣ ΕΛΛΑΣ, τηλ.: 210 2846348

– ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΕΛΟΒΑΡΗ & ΣΙΑ ΟΕ, τηλ.: 2310 856233

– ΒΙΟΥΓΕΙΑ ΕΠΕ, τηλ.: 210 6215160

Διαβάστε: «Βιοδυναμικές Καλλιέργειες», Πανάγος Γαβριήλ, εκδόσεις Ψύχαλος

Γνωρίζοντας τα βιοδυναμικά προϊόντα στην ελληνική αγορά

Ο κος Μάνος Μορφέας, εισαγωγέας βιολογικών και βιοδυναμικών προϊόντων, γνώστης της βιοδυναμικής καλλιέργειας και θαυμαστής του Rudolf Steiner, μας μίλησε για την εμπειρία που είχε από τη μέχρι τώρα επαφή του με την βιοδυναμική γεωργία προσωπικά και επαγγελματικά.

-Πώς γνωρίσατε και αγαπήσατε τα βιοδυναμικά προϊόντα;

– Το 1985 βρέθηκα στο Dornach της Ελβετίας αναζητώντας το περίφημο Iscador ένα φυσικό φάρμακο για τον καρκίνο, το οποίο έχει εξαίρετα αποτελέσματα μέσω της υπεραιμίας την οποία προκαλεί στον ασθενή. Έτσι απλά. Πρόκειται για ένα φάρμακό που κάποτε το έγραφε και το δικό μας ΙΚΑ, αλλά δεν γνωρίζω γιατί οι σημερινοί Έλληνες γιατροί το έχουν ξεχάσει, τη στιγμή που στην Γερμανία και την Ελβετία χρησιμοποιείται ευρέως. Ο Παρμενίδης είχε πει κάποτε ότι «εάν βρω τρόπο να προκαλώ πυρετό στον ασθενή μου θα μπορέσω να θεραπεύω όλες τις ασθένειες». Αυτό λοιπόν προκαλεί το Iscador, ελάχιστο πυρετό. Καταλαβαίνετε λοιπόν για τί φάρμακο μιλάμε. Η αρχαία ιερή ιατρική σε σύγχρονη απόδοση. Πίσω από το Iscador ανακάλυψα τον Rudolf Steiner, ο όποιος έδωσε στην ιατρική το Iscador για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Ο Steiner είναι ένας από τους σημαντικότερους φιλόσοφους της νεότερης ιστορίας, αλλά για την τεράστιας σημασίας προσφοράς του στην ανθρωπότητα, ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει τίποτε! Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Το σύστημα της βιοδυναμικής καλλιέργειας που έδωσε στους αγρότες αντιμετωπίζοντας την γη ως έναν ζωντανό οργανισμό; Την παιδαγωγική μέθοδο όπου βασίζεται όχι μόνο στην ψυχική, άλλα και στην πνευματική υπόσταση του παιδιού; Την ρυθμική θεραπευτική βασιζόμενος στον αρχαίο Ομηρικό Ρυθμό τον οποίο εφάρμοζε ο Ασκληπιός, ως γιατρός, στα αρχαία δράματα; Την κοσμοθεώρησή του στο γεγονός ότι τα οικονομικά προβλήματα θα λυθούν μόνον όταν συνοδεύονται από την πνευματική υπόσταση και φιλοσοφική νόηση του ανθρώπου;

Όλα αυτά λοιπόν τα απίστευτα και θαυμαστά είναι συγκεντρωμένα στο περίφημο Goetheanum στο Dornach της Ελβετίας, όπου θεωρείται η Ακαδημία της επιστήμης του πνεύματος και μπορεί ο καθένας να σπουδάσει την επιστήμη της «Ανθρωποσοφίας» του Rudolf Steiner.

– Πότε αποφασίσατε να ξεκινήσετε τις εισαγωγές βιοδυναμικών προϊόντων στην Ελλάδα;

– Τον ίδιο χρόνο, μετά την επίσκεψη μου στο Dornach, έμεινα για λίγο διάστημα στην Γερμανία όπου παρατήρησα την μέθοδο της βιοδυναμικής καλλιέργειας από τους τοπικούς αγρότες και το αποτέλεσμα της εξαιρετικής ποιότητας των προϊόντων! Αποφάσισα λοιπόν να εισάγω τα προϊόντα βιοδυναμικής, πρώτα απ’ όλα για εμένα τον ίδιο και ασφαλώς ταυτόχρονα για την οικολογική αγορά. Η μέθοδος της βιοδυναμικής χρησιμοποιείται, όχι μόνο στην γεωργία και τα τρόφιμα, αλλά και σε άλλους τομείς όπως στα φυτά, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή καλλυντικών, αλλά ακόμη και στην ιατρική για την παραγωγή φυσικών φαρμάκων.

– Είναι ενημερωμένοι οι Έλληνες πάνω σε αυτό το είδος παραγωγής;

– Δυστυχώς, η ελληνική αγορά δεν είναι ενημερωμένη, όπως θα έπρεπε, από τα σχολεία, για την απλή βιολογική καλλιέργεια και γενικά την οικολογία, πόσον μάλλον για αυτή την ανώτερη μορφή βιοδυναμικής καλλιέργειας! Το λυπηρό είναι ότι τα οικονομικά προβλήματα της χώρας και των αγροτών θα μπορούσαν να λυθούν εάν στρεφόντουσαν όλοι στην απλή βιολογική και βιοδυναμική καλλιέργεια. Φαντάζεστε σε όλη την Ηλεία μετά τις φωτιές να φύτευαν οπωροφόρα δένδρα και να τα καλλιεργούσαν με βιοδυναμική μέθοδο; Φανταστείτε τι πλούτος θα ερχόταν στην χώρα μας εάν ήθελε πραγματικά το κράτος να βγει από τα οικονομικά σημερινά αδιέξοδα! Τελικά, το υπουργείο Γεωργίας δεν γνωρίζει ή δεν θέλει;

– Έχετε δει θετική ανταπόκριση του κοινού απέναντι στα βιοδυναμικά προϊόντα έως τώρα;

– Τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια έχει γίνει μια στροφή προς το ποιοτικό βιολογικό προϊόν. Δηλαδή, ο καταναλωτής θέλει όχι μόνο το βιολογικό για την αποφυγή των τοξικών και χημικών ουσιών που βρίσκονται στα συμβατικά τρόφιμα, αλλά αναζητά και την καλύτερη γεύση και απόδοση θρεπτικών ουσιών και είναι επιλεκτικός ακόμα και μεταξύ των βιολογικών τροφών. Π.χ. ένα βιολογικό προϊόν το οποίο δεν περιέχει γλουτένη είναι προτιμότερο από ένα όμοιο βιολογικό προϊόν το οποίο όμως έχει γλουτένη.

– Γιατί κάποιος να προτιμήσει ένα βιοδυναμικό προϊόν;

– Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ ενός προϊόντος που έχει παραχθεί με απλό βιολογικό τρόπο και ενός ομοίου προϊόντος που έχει παραχθεί με βιοδυναμική μέθοδο. Από πλευράς ιχνοστοιχείων, γεύσης, ζωτικής ενέργειας και καθαρότητας από περιβαλλοντική μόλυνση,  η διαφορά είναι ασυναγώνιστη. Φανταστείτε ότι οι βιοδυναμικές καλλιέργειες τελούνται σε αγροκτήματα, όπου δεν πλησιάζει αυτοκινητόδρομος, δεν περνούν ηλεκτροφόρα καλώδια, δεν υπάρχει βιομηχανική ρύπανση και τέλος χρησιμοποιούνται τόσο οι αφανείς όσο και οι εμφανείς ρυθμοί της φύσης στο δυνάμωμα της καλλιέργειας (ένα παράδειγμα για τους αφανείς ρυθμούς της φύσης είναι η άμπωτη και η παλίρροια). Για τις ασθένειες χρησιμοποιούνται ομοιοπαθητικά ραντίσματα. Κυρίως στα βιοδυναμικά προϊόντα απαγορεύονται οι διασταυρώσεις δυο συγγενικών σπόρων, των λεγόμενων υβριδίων, ή ειδών που προέρχονται από τεχνολογία μεταλλαγμένων κυττάρων. Επιδρούν, λοιπόν, ευνοϊκότερα στον ανθρώπινο οργανισμό, οι ενοχλήσεις μειώνονται και η άμυνα του οργανισμού ενισχύεται. Η απόλυτη απόλαυση τελικά τα επιβεβαιώνει όλα.

ATRAPOS: Η πρώτη πιστοποιημένη βιοδυναμική καλλιέργεια στην Ελλάδα

Το «φευγιό» από την Αθήνα, η εγκατάσταση στη Μενδενίτσα της Φθιώτιδας, η βιολογική καλλιέργεια και η αγάπη για τη φύση ήταν τα βήματα που οδήγησαν σιγά σιγά τους δημιουργούς της εταιρείας ATRAPOS – με παραγωγή ελαιολάδου και ελιών- να γίνουν το πρώτο  και το μοναδικό αυτή τη στιγμή- αγρόκτημα στην Ελλάδα με πιστοποίηση Demeter. Μιλήσαμε με την κα Μαρία Χαν για την εταιρεία και τη βιοδυναμική καλλιέργεια.

– Πώς και γιατί ξεκινήσατε την ενασχόλησή σας με τη βιοδυναμική καλλιέργεια;

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο σύζυγος μου και εγώ, είχαμε αποφασίσει να φύγουμε από την Αθήνα, όπου ζούσαμε και εργαζόμασταν αφότου τελειώσαμε τις σπουδές μας στη Γερμανία. Κίνητρο μας η αγάπη μας προς τη φύση, ο σεβασμός μας προς το περιβάλλον, και η επιθυμία μας να συνεισφέρουμε με τον τρόπο μας και τις δυνάμεις μας στη διαφύλαξή τους. Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τη βιολογική καλλιέργεια, έχοντας ως στόχο όχι μόνο τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, αλλά και την απαλλαγμένη από χημεία διατροφή του ανθρώπου. Εκείνη την εποχή γνωριστήκαμε με τον κύριο Πανάγο, από το σύλλογο της βιοδυναμικής γεωργίας και ήρθαμε σε επαφή με την Ανθρωποσοφία γενικότερα και με το Γεωργικό Σεμινάριο του Rudolph Steiner ειδικότερα, που αποτελεί τη βάση της βιοδυναμικής γεωργίας, και το οποίο και μετέφρασε στα ελληνικά ο σύζυγος μου. Αυτό μας έδωσε και την ώθηση να ασχοληθούμε με την βιοδυναμική γεωργία και αργότερα βέβαια να την εφαρμόσουμε και στην πράξη. Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε ολοκληρώσει ένα πρώτο στόχο μας, αφού καλλιεργούμε, μεταποιούμε, και συσκευάζουμε οι ίδιοι τα πρώτα ελληνικά πιστοποιημένα βιοδυναμικά προϊόντα.

– Τι νομίζετε ότι σας έχει προσφέρει μέχρι τώρα αυτή η ενασχόληση;

Η βιοδυναμική γεωργία βασίζεται στην αρχή ότι όλα στο σύμπαν αποτελούν μια ενότητα. Όλα βρίσκονται σε αλληλοεπίδραση με τις κοσμικές δυνάμεις και το ένα επηρεάζει το άλλο, καμιά ενέργεια, καμιά πράξη δεν μένει χωρίς αντίκτυπο. Η φύση και ο άνθρωπος έχουν ένα κοινό μέλλον, η ανθρωπότητα μεταξύ της και με το σύμπαν αποτελούν μια ενότητα. Συνειδητοποιώντας λοιπόν αυτό το γεγονός μαθαίνεις να σέβεσαι την ιδιαιτερότητα του καθενός και ταυτόχρονα να βλέπεις τον εαυτό σου μέρος του συνόλου. Αν το σύνολο προοδεύει, προοδεύεις και εσύ, η ατομική ευτυχία δεν υπάρχει.

– Τι πιστεύετε ότι προσφέρετε στο καταναλωτικό κοινό;

Τρόφιμα, των οποίων η πρώτη ύλη έχει παραχθεί σύμφωνα με τις βιοδυναμικές μεθόδους, δηλ. εμπεριέχουν δυνάμεις της φύσης, τις οποίες προσλαμβάνει ο άνθρωπος μέσω της τροφής του και οι οποίες προάγουν την σωματική, ψυχική και πνευματική του υγεία και του προσφέρουν ευεξία. Επιπλέον είναι πιο εύγεστα, συντηρούνται καλύτερα και περιέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από τα βιολογικά θρεπτικές ουσίες και βιταμίνες. Η μεταποίηση και η επεξεργασία τους έχουν γίνει με φυσικό και ήπιο τρόπο, έτσι ώστε να διατηρούν όλες τις ευεργετικές τους ιδιότητες, και τα θρεπτικά συστατικά τους ενώ ταυτόχρονα δεν μολύνεται το περιβάλλον. Έχουν ελεγχθεί και πιστοποιηθεί από τον μεγαλύτερο πιστοποιητικό οργανισμό του κόσμου, τη Demeter. Τρόφιμα εν ολίγοις, κατάλληλα για τη διατροφή του ανθρώπου.

– Ποιους κανόνες ακολουθείτε στο κτήμα σας;

Στόχος της βιοδυναμικής γεωργίας είναι να βελτιωθεί και να εμπλουτιστεί η σύσταση του εδάφους και να επανέλθει η γονιμότητα του. Μόνο σε ένα γόνιμο έδαφος μπορούν να αναπτυχθούν υγιή και δυνατά φυτά.

Για να το πετύχουμε αυτό ακολουθούμε πέραν των κανόνων της βιολογικής γεωργίας αυτούς της βιοδυναμικής γεωργίας, χρησιμοποιούμε δηλ. τα βιοδυναμικά παρασκευάσματα, με τα οποία ραντίζουμε το έδαφος και τα φυτά, δύο ή περισσότερες φορές το χρόνο, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Κοπριά χρησιμοποιούμε από ζώα, τα οποία δεν είναι σταβλισμένα και δεν κακοποιούνται.

Για την παρασκευή αυτών των σκευασμάτων χρησιμοποιείται κοπριά αγελάδας, πυρίτιο καθώς και διάφορα φυτά, όπως χαμομήλι, αχίλλεια, βαλεριάνα κλπ. Τα παρασκευάσματα αυτά έχουν άμεση σχέση με την αλληλοεπίδραση των πλανητών και τις κοσμικές δυνάμεις των οποίων είναι φορείς. Οι κοσμικές δυνάμεις αυτές είναι απαραίτητες για τη γονιμότητα του εδάφους και την ανάπτυξη των φυτών.

– Πόσο δύσκολος είναι αυτός ο αγώνας σε μια εποχή βιομηχανοποιημένης αγροτικής παραγωγής;

Τόσο δύσκολος, όπως ο κάθε αγώνας στη καθημερινή μας ζωή σε μια εποχή εμπορευματοποίησης όλων των αγαθών και απαξίωσης των αρχών.

– Ποια είναι τα προβλήματα και οι δυσκολίες που έχετε αντιμετωπίσει μέχρι τώρα;

Το γεγονός ότι είμαστε από τους πρώτους που καλλιεργούμε βιοδυναμικά και οι πρώτοι στην Ελλάδα που έχουμε πιστοποιηθεί από τη Demeter, ασφαλώς και μας δημιούργησε αρκετές δυσκολίες. Η κάθε αρχή είναι εξάλλου δύσκολη. Από εκεί και πέρα όμως δεν νομίζω ότι αντιμετωπίσαμε προβλήματα και δυσκολίες οφειλόμενες ειδικά στο βιοδυναμικό τρόπο καλλιέργειας περισσότερο από ότι θα αντιμετωπίζαμε για οτιδήποτε άλλο. Προβλήματα, δυσκολίες και ανυπέρβλητα εμπόδια βάζει το κράτος μας σε οποιονδήποτε θελήσει να παράξει και να δημιουργήσει. Δημιουργία, ανάπτυξη, εξέλιξη είναι για το κράτος μας κενές έννοιες. Αυτό είναι το πρόβλημα!!

– Θα συστήνατε και σε άλλους να ακολουθήσουν αυτή τη μέθοδο καλλιέργειας και γιατί;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Η βιοδυναμική γεωργία δεν είναι απλά τρόπος καλλιέργειας, είναι στάση ζωής, είναι αντίληψη των πραγμάτων, είναι φιλοσοφία. Αν θελήσεις να ασχοληθείς με τη βιοδυναμική καλλιέργεια, γιατί αυτό ανταποκρίνεται στα πιστεύω σου και στην αντίληψη σου περί κόσμου, τότε ναι, το συστήνω. Αν όμως ως μοναδικό κίνητρο βάλεις το κέρδος και την καλύτερη θέση των προϊόντων σου στην αγορά, τότε μάλλον θα δεις την βιοδυναμική καλλιέργεια ως αγγαρεία και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα μπορέσεις να την ακολουθήσεις, παρά μόνον …δήθεν!

– Πώς συσκευάζονται τα προϊόντα σας και πού τα διαθέτετε;

Τα προϊόντα μας τα μεταποιούμε και τα συσκευάζουμε μόνοι μας σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις, οι οποίες είναι και αυτές πιστοποιημένες από τη Demeter. Θα τα διαθέτουμε από τέλος Φεβρουαρίου στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά.

– Ποιες είναι οι ελπίδες σας για το μέλλον;

Ελπίδες για το μέλλον υπάρχουν μόνο όσο συνειδητοποιούμε, ότι ο άνθρωπος με το περιβάλλον, καθώς και οι άνθρωποι μεταξύ τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι. Όσο δημιουργούμε σχέσεις εμπιστοσύνης, όταν είμαστε ειλικρινείς ο ένας απέναντι στον άλλο, όταν δεν κοιτάμε μόνο το άτομο μας αλλά το σύνολο. Το μέλλον δεν στηρίζεται στην ευημερία του ατόμου, αλλά στην ευημερία του συνόλου.

-της Ειρήνης Κάρου